Kendi gezilerinden çektiği görselerle sunduğu tarih yazılarını biz büyük bir keyifle okuyoruz. Koç Üniversite’sinde Tarih, Arkeoloji ve Sanat Ta
İpek Dupont
Fikirle yatıp kalkan, Serdesin reklam ajansının baş fikir esnafı dostumuz Serhat Bayram’a hangi kelimeyi sorabilirdik!? Tabii ki “Fikir” NerdenGeliyo?
Yiğit Hadi İrde
Evde yoklarsa nerdeler? Tabii ki seyahatteler! 3. geleneksel pazar sohbetlerimizde yine bir seyahatten bildiren sevgili gezgin dostumuz Deniz ErayR
Yiğit Hadi İrde
“Büyüleyici bir Türk sanatı olan “ebru”nun hem deyim olarak hem de gerçekten kitabını yazmış, bu geleneği özen ve tutkuyla yaşatan, öğreten sayg
Yiğit Hadi İrde
Sosyal medyada onu her gördüğümüzde bize “keşke öğrencisi olmak için tıp okusaydık” dedirten değerli Prof. Dr. Erbuğ Keskin’i, Nerde
Yiğit Hadi İrde
Nereden geldiğini merak ettiğiniz ve sitemizde bulamadığınız kelimeleri bize sipariş ederseniz memnun oluruz.
“Gibi” sizce hangi dil gibi? Sanki Yunanca gibi, biraz Arapça gibi ama belki de Farsça gibi? Gelin görün ki doğru cevap Türkçe! Oğuzca hali “kibi”. Hani Türkçe dersindeki fiil “kip”leri var ya; emir, dilek, gereklilik, zaman… İşte o “kip” Eski Türkçede “kalıp” demek. “Kip+i” yani “kibi”...
Salep NerdenGeliyo? Valla pek gelemiyor, kilosu şu aralar 1000 TL civarı falan. Sebebi de hakiki salep tozunun, ender rastlanan bir bitki olan orkidenin bazı türlerinden çıkması. via GIPHY Peki ya salebin adı nereden çıkmış? Arapçadan. "Sahleb" bu dilde "tilki" anlamına geliyor. Söz konusu bitkinin tam adı ise...
Bugün konumuz atomoloji: "Atom"un etimolojisi! Yunanca "atomus"tan gelen bu minik kelimeyi parçalarına ayırdığımızda, ironik bir şekilde "parçalara ayrılamaz" anlamına geldiğini görüyoruz. "A-" ön eki olumsuzluk bildirirken, "tom" fiili kesmeyi, bölmeyi anlatıyor (beyin loblarını kesmeyi anlatan "lobotomi", kadavra kesmekten gelen "anatomi" ve daha nice cerrahi terimin kesici...
Tavşanla hukukumuzun eski olduğu adından belli. Zira kendisi Eski Türkçeden günümüze, Orta Asya'dan Anadolu'ya zıplaya zıplaya gelmiş (mesela bir #bukalemun_ng için aynısını söyleyemeyiz, onun adı da kendi gibi yabancı). Bizim tavşan kardeş ise Orta Türkçe döneminde, Kaşgarlı Mahmut zamanında "tavışgan" imiş. #Gezegen_ng'den hatırlayın: "-gen / -gan" eki süreklilik, alışkanlık bildiriyor...
Bugünkü kışlık kelimemiz Nerdengeliyo'ya seyrek uğrayan bir dilden: Rusça! Galiba #semaver_ng'den sonra işlediğimiz ikinci Rusça kelime "haraşo". Bildiğiniz gibi Türkçede bir örgü tipini anlatıyor fakat ana dili Rusça'da "iyi", "güzel" anlamına geliyor. Hatta "tamam", "oldu" anlamında da kullanılıyor. Peki nasıl olmuş da Rusların "tamam, iyi"si bize arkası önü...
Eski zamanlarda yolcunun biri susuzluktan, yorgunluktan bitkin halde yürüyormuş...
"Yarın" bugünden sonraki gündür, değil mi? Ama aslında kelime "gündüz, sabah" fikrinden geliyor: Eski Türkçede "yarumak" fiili "ışıma, parıldama" fikrini vermiş. Güneş doğduğunda "yarudı" demiş, "aydınlık" yeri "yaruk" diye tarif etmişiz. "Yarumak" fiilinin kardeşi olan "yaşumak" da zamanla "ışımak" şeklini alıp, "ışık" kelimesini vermiş bize. Haliyle "yarın"...
"Pazartesi" yani "pazar ertesi" diye hafta mı başlarmış?.. Daha önce işlediğimiz "pazar" kelimesi Farsçada "çarşı" anlamına gelen "bazaar" kelimesinden geliyor (bkz: Kapalı "Çarşı" / Grand "Bazaar"). Zira pazar günü çarşıya, alışverişe çıkılan günmüş (bkz: "Pazar"NerdenGeliyo?). "Erte" kelimesi ise Eski Türkçede "sabah", "yarın" anlamlarına gelmiş. Haliyle "pazartesi",...
Sevdalılar sıkı durun: "Sevda" kelimesinin Eski Türkçeden gelen "sev+mek" fiiliyle hiçbir alakası yok! "Sevda" Arapça bir kelime ve "kara şey", "kara safra", "akıl dışı arzu, tutku" anlamına geliyor. Müslümanlarca kutsal sayılan "kara taş", "Hacer-ül Esved"i bildiniz mi? İşte oradaki "esved" de "sevda" ile aynı kökten,...
Bugünkü kelimemiz dünkünün "devam"ı. Gündeme "güm" diye düşen "tamam"a tepki olarak çıktı ortaya. Son günlerde daha çok yer verdiğimiz güncel kelimelerin (bkz: "İttifak" NerdenGeliyo?, "Manifesto" NerdenGeliyo?, "Ahit" NerdenGeliyo?) geleneğini sürdürüyor "devam". Bu Arapça kelime, "sürdü, kaldı, devam etti" anlamındaki "dāma" fiilinden türemiş. Kardeşleri arasında "süreklilik" fikrini...
Daha dün "ahit" yazımıza "ahdimiz olsun ki bu dönemde çok ilginç kelimeler duyacağız" diye girmiştik. Tamam mı? Herkes ikna oldu mu? "Tamam" her şeyden önce bir onay, bir kabul kelimesi. Yani genellikle, duymak istediğimiz iyi, olumlu cevaptır "tamam". Öte yandan "ona da tamam, buna da tamam"...
Ahdimiz olsun ki içinde bulunduğumuz dönemde çok ilginç kelimeler duyacağız. Malum seçim dönemi; siyasetçiler dikkat çekmek, akıllarda kalmak için tüm dil cambazlıklarını sergileyecekler. Mesela son günlere damga vuran tabir "ahdim olsun". Biz kendisini "ahdım olsun" diye biliyorduk. Ama kalıptaki kelimenin "ahit" olduğunu düşünürsek, "ahdim" daha doğru...
Seçim telaşesiyle beraber dökülmeye başladı “manifesto”lar… Akla Marx ve Engels’in 1848 tarihli “Komünist Manifesto”sunu getiren, “Politika” NerdenGeliyo? dilinde sık duyduğumuz bu kelime, İtalyan tipinden çaktırdığı üzere Latince kökenli. “Manifatura” NerdenGeliyo? ya da “Manipülasyon” NerdenGeliyo? kelimelerinden hatırlayabilirsiniz; “manus” Latincede “el” anlamına geliyor. “Manifesto”nun ikinci kısmı “festus” ise “vurma”,...
Uyuz musunuz? Allah korusun, olmayın tabii...
“Maalesef” dilimizdeki en sihirli, en politik ("Politika" NerdenGeliyo?) kelimelerden. Hoş olmayan bir durum, tatsız bir haber mi var? Çakıyoruz “maalesef”i, olay direkt bizim kontrolümüzün, rızamızın dışına çıkıyor. Aynı şekilde tatsız sorumluluklar almak zorunda kaldığımızda da çok işe yarar “maalesef”. Birini “maalesef” işten çıkarmak gibi...
Yakın zamana kadar "ittifak" kelimesini duyunca aklımıza 1. Dünya Savaşı geliyordu fakat gündem tarihten rol çaldı, kelime yeniden meşhur oldu. "İttifak" bildiğiniz gibi kişiler, kurumlar arasındaki anlaşmayı, çıkar ortaklığını anlatıyor, ama nasıl? Kelimenin kökündeki "wafika" fiili Arapçada "denk gelme, uygun olma, uyuşma" durumunu anlatmış. "İttifak" kuranlar...
"Titiz" olmak günümüzde nispeten iyi bir özellik; işini önemsemek, detaycı, mükemmeliyetçi olmak...
Bir şey tabiatımıza aykırıysa ne gelir elden? Hiçbir şey...
"Çirkef" ne pis bir şey değil mi...
Geçen #rögar_ng maddesinde "çıfıt çarşısı" tabirini kullandık. Sevgili okurlarımız durur mu...
"Primitif" kelimesine daha çok bilim konularında rastlarız. Bilim dışı kullanımı ise bayağı eğlenceli oluyor bizce: "Primitif misin olm, dişinle açma şunu" gibi...
