24 Eyl “Kabzımal” NerdenGeliyo?
"Kabzımal" gerçekten tuhaf bir kelime. İçinde hem "kabız" hem "mal" kelimeleri var gibi...
“Arkeoloji” NerdenGeliyo?
Kendi gezilerinden çektiği görselerle sunduğu tarih yazılarını biz büyük bir keyifle okuyoruz. Koç Üniversite’sinde Tarih, Arkeoloji ve Sanat Ta
20 Ağustos, 2017
“Fikir” NerdenGeliyo?
Fikirle yatıp kalkan, Serdesin reklam ajansının baş fikir esnafı dostumuz Serhat Bayram’a hangi kelimeyi sorabilirdik!? Tabii ki “Fikir” NerdenGeliyo?
13 Ağustos, 2017
“Seyahat” NerdenGeliyo?
Evde yoklarsa nerdeler? Tabii ki seyahatteler! 3. geleneksel pazar sohbetlerimizde yine bir seyahatten bildiren sevgili gezgin dostumuz Deniz ErayR
06 Ağustos, 2017
“Ebru” NerdenGeliyo?
“Büyüleyici bir Türk sanatı olan “ebru”nun hem deyim olarak hem de gerçekten kitabını yazmış, bu geleneği özen ve tutkuyla yaşatan, öğreten sayg
30 Temmuz, 2017
“Hekim” NerdenGeliyo?
Sosyal medyada onu her gördüğümüzde bize “keşke öğrencisi olmak için tıp okusaydık” dedirten değerli Prof. Dr. Erbuğ Keskin’i, Nerde
23 Temmuz, 2017
Son Yazılar
-
-
“Piyasa” NerdenGeliyo?
09 Şubat, 2021 -
“Yavuz” NerdenGeliyo?
05 Şubat, 2021
23 Eyl “Ekinoks” NerdenGeliyo?
Yaz ha bitti ha bitecek derken, sonunda o gün geldi çattı: "23 Eylül - Sonbahar Ekinoksu". Güneş ışınlarının ekvatora dik olarak vurduğu, yerkürenin aydınlık çizgisinin kutuplardan geçerek gezegeni tam ikiye böldüğü; kısacası "eşit süreli" gece-gündüzün yaşandığı o gün. Bunun bizi ilgilendiren kısmıysa, artık her gecenin bir öncekinden -ve...
22 Eyl “Furya” NerdenGeliyo?
Yerli dizi furyası, kentsel dönüşüm furyası, Pokemon Go furyası...
21 Eyl “Kumpas” NerdenGeliyo?
Bu aralar revaçta olan "kumpas" kelimesi, bizim için "hile, hurda" demek olsa da, esasen hepimizden çok gezip görmüş, pek küçümsenemeyecek bir kelime. Eski Fransızca'daki "compas" ve İtalyanca'daki "compasso"nun bizdeki karşılığı olan "kumpas", Latince'de "beraber" anlamındaki "com" ön eki ve "adım" anlamındaki "passus"un birleşimi. "Beraber adım atan", "beraber giden" kumpas...
20 Eyl “Ropdöşambr” NerdenGeliyo?
Metrelerce öteden seçilebilecek kadar yabancı bir kelime "ropdöşambr".* Zaten seçkinlik onun doğasında; yanına kristal bardakta skoç, pipo, mümkünse Alfred isimli bir uşak, belki bir İran kedisi falan lazım...
19 Eyl “Hayal” NerdenGeliyo?
Bazen "kötü rüya" görürüz. Hiç "kötü hayal" gören birini duydunuz mu? Hayal, insanı herhalde ancak "hayal kırıklığı" olarak yitişiyle üzüp, "hayalet" yani "hayal ürünü varlıklar" şeklinde korkutabilir. Yoksa "hayal"in kendisi hep mükemmeldir; "kötü hayaller" kurarken bile! Arapça'dan ithal ettiğimiz ve Farsça'daki "hülya" ile bağlantılı olduğu düşünülen "hayal"...
18 Eyl “Egemen” NerdenGeliyo?
"Egemen" sizce de böyle Türkçe tarihinin derinliklerinden, Orta Asya'dan gelen bir kelime gibi durmuyor mu? "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" lafından mıdır, "Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı" tamlamasından mıdır bilinmez ama, "egemen" sanki hık demiş burnumuzdan düşmüş.** Gelin görün ki, bu iddialı kelime Orta Asya'dan değil, Ege'den yani Antik...
17 Eyl “Umur” NerdenGeliyo?
"Umrunda olmamak" deyiminin ne anlama geldiğini hepimiz biliriz. Peki içindeki "umur" kelimesinin anlamını hiç düşündünüz mü? "Umursamak" fiilinde de geçen kelimenin tipine bakarak, Türkçe kökenli olduğuna kalıbımızı basabilirdik ama kelime basbayağı Arapça. "İş, ilgi alanı" anlamına gelen "amr" kelimesinin çoğulu olan "umur", "işler" demek. Yani Arapça'dan gelen "umrumda değil", Öz Türkçe "işim olmaz"ın...
16 Eyl “Alfabe” NerdenGeliyo?
“Üç kere A A A, üç kere B B B, üç kere A, üç kere B, al-fa-be“. Bu tekerleme çocukluğumuzda bize bir şeyler söylemeye çalışmış ama anlamamışız. Zira Fransızca‘dan ithal ettiğimiz alfabe kelimesi (fr. yazılışı: alphabet), Eski Yunan alfabesinin ilk iki harfi olan Alfa ve Beta‘nın...
15 Eyl “Salamura” NerdenGeliyo?
Asma yaprağı, sebze, meyve, et , balık ve hatta süt*...
14 Eyl “Zibidi” NerdenGeliyo?
"Zibidi" ses olarak kendini çok güzel anlatan bir kelime değil mi? "Zibidi" işte! Böyle komik, zıpçıktı, zirzop, zottirik...
13 Eyl “Şambrel” NerdenGeliyo?
Şamrel, şambrel, şambirel, şambiryel, şambiriyel. Şişire şişire patlayacak kıvama getirdiğimiz bu kelime bir otomotiv terimi yerine kullanılsa da, daha çok plajda karşımıza çıkar. Nedenine gelince, durum biraz karışık. "Şambrel" kelimesini "iç lastik" niyetine, o iç lastiği de "can simidi" niyetine kullanıyoruz. Eğer "can simidi" uygulamasında bir hata varsa,...
12 Eyl “Bayram” NerdenGeliyo?
"Buuugün bayyyyram, erken kalkın çocuklar!" Rahmetli Barış Abi'nin bu şarkısı her yıl, her bayram sabahı neşe ve inatla kulağınızda tınlıyorsa, aynı jenerasyondan olmamız kuvvetle muhtemel! Eski Türkçe'de "zengin", "soylu" anlamlarında kullanılan "bay" ünvanından türediği tahmin edilen "bayram", bu açıklamaya göre "zenginlik, yücelik" anlamına geliyor. Diğer bir açıklamaya göreyse Eski Türkçe'de...
11 Eyl “Aranjman” NerdenGeliyo?
"Yıkılmadım hayattayım oouv yaşadım, yaşıyorum heöeey, Başım yukarda meydan okuyorum, hayata ve sana!" "Aranjman"ın ne olduğunu Ajda Pekkan'a sorun anlatsın. Yurdumuzda 1970'lere damgasını vuran "aranjman" furyasında, Türk "aranjörler" yabancı şarkıları alıp, Türkçe sözlerle "aranje" ediyorlardı. Fransızca'daki "arrangement" kelimesinin bire bir Türkçe yazılışı olan "aranjman"; "düzenleme, sıraya koyma" anlamına geliyor. Müzikteki kullanımı 1800'lere...
10 Eyl “Vücut” NerdenGeliyo?
Havalı bir anlatım şekli olan "X, Y'de vücut buldu" kalıbını bildiniz değil mi? Bu kalıbı "var olmak", "ortaya çıkmak" anlamında kullanmamız boşuna değil. Zira "vücut" kelimesi, Arapça'da "buldu, bulundu, var oldu" anlamındaki "wacada" fiilinden geliyor. Varolan "vücut" haliyle "mevcut" oluyor. Bu vücut kimin "icadı" ise, ona da "mucit"...
09 Eyl “Yumurcak” NerdenGeliyo?
"Seni gidi yumurcak!" Çocuklar için kullandığımız bu hitap ne kadar da eğlenceli, sevgi dolu değil mi? Değil. Çocuklara yönelik pek çok iletişimde kullanılan, hatta yakın tarihte kapatılan bir TV kanalının ismi olmuş "yumurcak" kelimesinin kökünde "yummak" fiili var. "Kapatmak, top yapmak" anlamındaki bu fiilden türeyen "yumru", top gibi yumuk yumuk...
08 Eyl “Antrakt” NerdenGeliyo?
Yaldızlı folyoya sarılı frigoyla beraber yitip giden "antrakt" kelimesinin sizin üzerinizde de nostaljik bir etkisi var mı? Tiyatro, sinema ve diğer gösteri sanatlarında kullandığımız "antrakt" terimini Fransızca'dan almışız. Orijinali "entr'acte" şeklinde yazılıp, "antğakt" gibi gibi okunan kelime; "arasında" anlamındaki "entre" zarfı ve "perde" anlamındaki "acte"ın kaynaşmasından oluşmuş. Tabi burada "perde"den...
07 Eyl “İzan” NerdenGeliyo?
Göz var nizam var, akıl var mantık var, göz var izan var, sonra bir de akıl var izan var. Deyim ve türevleri dedin miydi, dilimizde var oğlu var. Yukarıdaki kullanımlardan ilki, bildiğiniz gibi literatürde "galat-ı meşhur", yani ünlü bir hata olarak yer etmiştir. "O nizam değil, izan olacak!" diyerek...
06 Eyl “Şanzıman” NerdenGeliyo?
Şu otomobil parçalarının her biri ayrı dert. Şanzuman, şanzman, şanzıman. Şimdi bu üç yazımdan sizce hangisi doğru? Aslında hiçbiri. Fransa'dan ithal ettiğimiz "şanzıman"ın dişlilerini yolda azıcık dağıtmışız! Orijinali "changement" diye yazılıp "şanjman" diye okunan kelimenin Türkçe karşılığı "değişim", "değişme" olurdu. Adeta kelimenin kendisi de, dilimiz dönmediği için "şanjman"a...
05 Eyl “Suistimal” NerdenGeliyo?
Hani bazı siyasetçiler Türkçe yerine yabancı, zor anlaşılan kelimelerle konuşunca, fikirleri olduğundan daha derin, daha bir "mühim" gelir ya kulağa...
04 Eyl “Tuhafiye” NerdenGeliyo?
Vallahi de billahi de kelime oyunu yapmak için değil ama, şu "tuhafiye" çok tuhaf bir kelime değil mi? Dantel, kurdele, iç çamaşırı, çorap gibi ufak tefek manifatura ürünleri satan "tuhafiye"nin adı, Arapça'da "hediyeler" anlamındaki "tuhaf" kelimesinden geliyor. Tekili ise "tuhfe". "Tuhafiye" ile aynı kökten gelen bir başka tanıdık...