Kendi gezilerinden çektiği görselerle sunduğu tarih yazılarını biz büyük bir keyifle okuyoruz. Koç Üniversite’sinde Tarih, Arkeoloji ve Sanat Ta
İpek Dupont
Fikirle yatıp kalkan, Serdesin reklam ajansının baş fikir esnafı dostumuz Serhat Bayram’a hangi kelimeyi sorabilirdik!? Tabii ki “Fikir” NerdenGeliyo?
Yiğit Hadi İrde
Evde yoklarsa nerdeler? Tabii ki seyahatteler! 3. geleneksel pazar sohbetlerimizde yine bir seyahatten bildiren sevgili gezgin dostumuz Deniz ErayR
Yiğit Hadi İrde
“Büyüleyici bir Türk sanatı olan “ebru”nun hem deyim olarak hem de gerçekten kitabını yazmış, bu geleneği özen ve tutkuyla yaşatan, öğreten sayg
Yiğit Hadi İrde
Sosyal medyada onu her gördüğümüzde bize “keşke öğrencisi olmak için tıp okusaydık” dedirten değerli Prof. Dr. Erbuğ Keskin’i, Nerde
Yiğit Hadi İrde
Nereden geldiğini merak ettiğiniz ve sitemizde bulamadığınız kelimeleri bize sipariş ederseniz memnun oluruz.
"Mutlu" kelimesinin kökenini bulursak, mutluluğun sırrını çözer miyiz? Dilbilgisi bize "-lu"nun bir ek olduğunu söylüyor. Haliyle "mut" diye bir şey olması lazım ama, Arapça bir ölçü birimi olan "mut" ve Anadolu ağızlarındaki birkaç alakasız anlam dışında ortada pek bir şey yok. TDK'ya göreyse "mut" kelimesi "mutluluk" demek;...
Kendinizi bildiniz bileli tanıdığınız bir insana, sanki onu hayatınızda ilk defa görüyormuş gibi bakmayı denediniz mi hiç? Bir yabancıyı içgüdüsel olarak hemen inceler, kafamızda bir yere yerleştiririz. Yakınlarımıza karşı ise körleşmişizdir, taze bir gözün anında yakalayacağı bir sürü detayı kaçırırız. Bazen kelimeler de benzer bir şekilde körlüğe...
İnsana başını öne eğdiren "mahcubiyet" halini bilirsiniz. "Mahcup" olduğumuzda girdiğimiz haldir bu. TDK'ya göre bu Arapça kökenli kelimenin Türkçe karşılığı "utangaçlık". Aslına bakarsak "mahcubiyet"in dilimizdeki kullanımını ne "utangaçlık", ne de "utanç" tam karşılıyor. "Utangaçlık" aynı zamanda bir kişilik özelliği olabilirken; "utanç" da "mahcubiyet"e göre hayli güçlü bir...
Sizce iyi bir insan mısınız? Hadi ya...
Kelimelerin kökeni bazen bize insanoğlunun düşünce şekli hakkında ilginç ipuçları sunuyor. Mesela "boğaz": Her gün duyduğumuz, kullandığımız bu kelimenin içindeki kelimeyi hiç farketmiş miydiniz? "Boğa" değil, "-az" eki de değil. "Boğ" kelimesinden bahsediyoruz. Uygurca'dan gelen bu kök, "boğmak" yani "sıkmak" fiilinin kökü. Özellikle de "boğaz sıkma" eylemini...
"İllüzyonist" deyince aklınıza ne geliyor? Bir 80'ler çocuğuysanız sevgili Sermet Erkin'i, daha büyükseniz onun hocası Zati Sungur efsanesini düşünmüş olabilirsiniz. Ya da Edward Norton'ın döktürdüğü 2006 yapımı "The Illusionist" adlı filmi. "İlüzyonist" diye okunup, bizce hatalı bir şekilde "illüzyonist" diye yazılan bu kelime, "illüzyon" yapan kişi demek. Yani...
"Kandil" kelimesi, size de başka dilde bir şeyler çağrıştırıyor mu? Şöyle biraz Batı'ya, mesela Avrupa'nın en batısına doğru tutsak kandilimizi? Tahmin edebileceğiniz gibi, İngilizce'de "mum" anlamına gelen "candle" (tr. okunuşu: "kendıl") bizdeki "kandil" ile aynı şey. Yalnız, Anglosaksonlar mumlarını Latince "candela" kelimesinden direkt olarak alırlarken, biz...
"Kolay" kelimesine "kolay" deyip geçmek, işin kolayına kaçmak olur. Zira ilk bakışta bir bütün gibi algıladığımız bu Türkçe kelime, iki parçadan oluşuyor: İlk parça "kol", bildiğiniz gibi omuzdan başlayıp elimizin parmak uçlarına kadar uzanan uzvumuz. Eskiden "el" anlamında da kullanılan "kol" kelimesine eklenen ikinci parça, "-ay"...
Dürüst olmak gerekirse "dürüst" Farsça bir kelime ve "düz, doğru" anlamına geliyor. Yarın görüşmek üzere.* * Bu da fazla "dürüst" oldu, değil mi? Türkçe'de "doğruyu söyleyen", "doğru davranan" anlamında kullandığımız "dürüst" kelimesi Eski Farsça'da "doğru" anlamına gelen "duruva"dan türemiş. Farsça'nın Hint-Avrupa Dil Ailesi'nden kuzeni olan Fransızca'da...
"Fazla zeka başa bela" diye bir laf var. Sizce bu bir aptal avuntusu mu? Belki de değildir. "Zeka" sahibi insanlara "zeki" deriz. Birisi için "aşırı zeki" dendiğinde, kabul edelim ki biraz çekiniriz. Bir arıza çıkabilir yani o aşırılıktan. Ama "aşırı akıllı" olmakta sorun yoktur. Muhatabımızın akıllı...
"Orgeneral", "koramiral", "tümamiral", "tuğgeneral"...
Bu kelimenin nereden geldiğini bilmiyoruz mu sandınız? Bilakis! Öğrendik de geldik huzurlarınıza. Tahmin edebileceğiniz gibi "bilakis" Türkçe bir kelime değil. Arapça'dan gelmiş. Osmanlı mirası olduğu için büyüklerimizden daha çok duyduğumuz bu kelime, her eski toprak kelime gibi biraz esrarengiz, biraz da iddialı. Kullanıcısını duruma hakim, kendinden emin gösteriyor...
1400'lerin ilk yarısında, Rönesans’ın beşiği Floransa'nın ünlü katedrali Santa Maria del Fiore'nin önündeyiz. Bu dev yapıya, zamanının çok ötesinde bir kubbe ile "il Duomo" (İtalyanca'da "kubbe") adını kazandıran Rönesans dehası Filippo Brunelleschi*, sırtını katedralin kapısına dönmüş duruyor. [caption id="attachment_1617" align="aligncenter" width="438"] Efsane kubbesini Brunelleschi'ye borçlu olan...
Bazı kelimeler ilk bakışta çok basit dursalar da, gerçekte daha karmaşık, hikayeli bir yapıya sahip olabiliyor. Cumhuriyet döneminde ortaya çıkan, Yeni Türkçe sayılabilecek "danışman" kelimesi de bunlardan biri. "Danışman"a baktığımızda, içinde Türkçe'de 14. yüzyıldan beri kullanılan, "konuşmak, istişare etmek" anlamındaki "danışmak" fiilini görüyoruz. Bu fiil Eski...
Rahmetli Barış Manço'nun "Domates Biber Patlıcan"ını mikslediğimizde ortaya Tarık Mengüç'ün "Şakşuka"sı çıkıyor. Türk mutfağında, etli ve sıcak hazırlandığında "karnıyarık"; zeytinyağlı ve soğuk hazırlandığında "imambayıldı"; doğranarak, etli ve sıcak hazırlandığında "musakka"ya dönüşen patlıcan; doğranarak zeytinyağlı hazırlandığında da "şakşuka" oluyor. Zaten yemeğin ismi de bu doğrama işleminden gelmiş: Bıçağın...
"Zarf atmak" diye garip bir deyimimiz var hani: Birine bir şeyi düşündürmek ya da yaptırmak için lafı dolandırma durumu...
Yanlış seçimler, utanılası kararlar ve ardı arkası kesilmeyen ölüm, facia haberleri...
Efsane Türkçe pop albümlerimizden, 1993 tarihli "Med Cezir"e (tr. gel-git) adını veren şarkıda Levent Yüksel, girişte suları yavaş yavaş çekip, "fırtına" kelimesiyle patlatır nakaratı: "Fırtınam! Felaketim, hasretim"...
Sizce "görev" kelimesi nereden gelmiştir? Kökündeki "gör" kelimesine baktığımızda, Orta Asya'dan gelmiş gibi duruyor değil mi? Bu tahmin hem doğru, hem yanlış. Zira "görev" Orta Asya'dan iki parça halinde; "gör" fiili ve farklı Türkçelerde* fiilden isim türeten "-v" eki* olarak gelmiş. Bu iki parça Dil Devrimi sırasında,...
"Saniye" belki de doğamıza en yakın, kendi kendimize en kolay sayabileceğimiz zaman birimi. Ortalama bir süratte "bin bir, bin iki, bin üç...
80'leri görenler, rengarenk İngiliz şarkıcı Boy George ve grubu Culture Club'ın "Karma karma karma karma karma chameleon" şarkısını hatırlayacaklardır. İşte bu da bizim "chameleon": "bukalemun". Renk değiştirebilmesiyle nam salmış "bukalemun"un adı, ait olduğu Eski Dünya'yı az gezmemiş. İngilizce'de "chama(e)leon" şeklinde yazılıp, şarkıdaki gibi "kameliın" diye okunan kelimenin bizdeki...
