Kendi gezilerinden çektiği görselerle sunduğu tarih yazılarını biz büyük bir keyifle okuyoruz. Koç Üniversite’sinde Tarih, Arkeoloji ve Sanat Ta
İpek Dupont
Fikirle yatıp kalkan, Serdesin reklam ajansının baş fikir esnafı dostumuz Serhat Bayram’a hangi kelimeyi sorabilirdik!? Tabii ki “Fikir” NerdenGeliyo?
Yiğit Hadi İrde
Evde yoklarsa nerdeler? Tabii ki seyahatteler! 3. geleneksel pazar sohbetlerimizde yine bir seyahatten bildiren sevgili gezgin dostumuz Deniz ErayR
Yiğit Hadi İrde
“Büyüleyici bir Türk sanatı olan “ebru”nun hem deyim olarak hem de gerçekten kitabını yazmış, bu geleneği özen ve tutkuyla yaşatan, öğreten sayg
Yiğit Hadi İrde
Sosyal medyada onu her gördüğümüzde bize “keşke öğrencisi olmak için tıp okusaydık” dedirten değerli Prof. Dr. Erbuğ Keskin’i, Nerde
Yiğit Hadi İrde
Nereden geldiğini merak ettiğiniz ve sitemizde bulamadığınız kelimeleri bize sipariş ederseniz memnun oluruz.
"Vatman" kelimesini duyunca sizin de aklınıza "Batman" geliyor mu? Süper kahraman olan değil ama, şehrimiz olan Batman. Tıpkı onun gibi "vatman" da böyle Anadolu'nun bağrından kopup gelmiş gibi durmuyor mu? Kodaman, şişman, uzman, vatman...
En çok kimi seviyorsunuz? Uğruna gözünüzü kırpmadan kendinizi feda edeceğiniz birileri var mı? Emin misiniz? O zaman siz "diğerkâm" bir insansınız. Artık pek duymadığımız bu Yeni Osmanlıca kelime, Farsça'da "başka(sı)" anlamına gelen "digar" ve "seven, sevgi, arzu" anlamındaki "kâm" kelimelerinden oluşuyor. Fransızca kökenli "altrüist" ve Öztürkçe...
"Eyvallah"ın nereden geldiğini zaten biliyorsanız eyvallah. O zaman size şimdiden eyvallah. Ama "ben yine de okurum" diyorsanız, eyvallaaah! Dilimize pelesenk ettiğimiz "eyvallah" tam bir joker kelime: "iyi", "güle güle", "tamam", "teşekkürler"...
"Stil sahibi" bir insan mısınız? Bazı tabirlerimiz ne garip, değil mi: "Stil sahibi"...
"Şah mat"! Ya da İngilizce yakıştırmasıyla: "Checkmate"! Dünyanın en yaygın oyunlarından "satranç"ta son söz olan bu kalıp, bize bu kadim oyunun tarihçesi hakkında bir şeyler söylüyor: "Şah" Farsça'da "hükümdar" anlamına geliyor, "mata" ise Arapça'da "öldü" demek (bkz: matador).* Ta İngiltere’ye ulaşan "şah mat", nasıl olmuş da hem...
"Şiddetle kınıyorum, şiddetle ıkınıyorum, yoktur başka yorum" diyordu gencecik yaşta yitirdiğimiz rahmetli Gökhan Semiz, 90'larda Türkiye'yi güldürürken dansettirmiş Grup Vitamin'in bir şarkısında. "Ikınma"yla en azından beyhudelik açısından benzerlik gösteren "kınama"nın, yapı olarak bu fiille alakası yok. Arapça kökenli "kına"yla da yok. Ama "bıçak veya kılıç kılıfı" anlamına gelen...
Yılın ilk ayı "ocak", aynı zamanda adları 1945'te çıkan bir yasayla Türkçeleştirilen dört ardışık ayın sonuncusu: "Ekim", "kasım", "aralık" ve "ocak". İlgili maddeleri okuyanlar hatırlayacaktır ki, "ekim" adı "teşrin-i evvel"in, "kasım" adı "teşrin-i sani"nin ve "aralık" da "kânûn-i evvel"in yerini almış. Aynı mantıkta ilerlediğimizde, kadim...
Bir kişiyi, özel bir olayı veya günü kutladığımızda, tam olarak ne demek istiyoruz? Neden yeni başlangıçlar, yeni başarılar veya önemli olaylar için "kut" dileriz? "Kut" Eski Türkçe bir kelime ve İslamiyet öncesi Orta Asya Türkleri için belki de en yüce kavram. Tanrı yani Göktengri kaynaklı "kut"...
"Piyango"ya inanır mısınız? Aslında piyangoda inanılmayacak bir şey yok; bu fal değil büyü değil. Eğer ortada bir hile hurda yoksa "piyango" vardır. "Piyangoda olasılığın sizi bulacağına inanır mısınız?" olacaktı doğru soru. Biz pek inanmıyoruz ama çok inanıp çok oynasaydık belki olabilirdi...
Günümüzde çoğunlukla erkek ismi olarak duyduğumuz "Erdem", bildiğiniz gibi aslen bir kavram. Mesela "dürüstlük" bir erdem. "Sabır" erdem. Bazen "susmak" da erdem. Sanki iyi bir şey ama, nedir bu "erdem"? TDK'ya göre "ahlakın övdüğü iyi olma, alçak gönüllülük, yiğitlik, doğruluk vb. niteliklerin genel adı" olan "erdem", aslında tek...
"Eşortman" kelimesi sizin de aklınıza yatıyor mu? Yazın "şort", kışın "e-şort-man". Bizce gayet uygun, hadi dağılalım...
Çocukken "atlıkarınca" sizin de kafanızı karıştırıyor muydu: "At" tamam da, "karınca" ne ayak? Bizim kafamız hala karışık, onun için şu esrarengiz "karınca"nın peşine düştük: Oyuncak tutkunu şair Sunay Akın'ın meşhur ettiği bir açıklamaya göre "atlıkarınca"nın eski ismi "atlıkaraca". En azından "karaca", "karınca"dan daha binilebilir bir hayvan....
"Centilmenlik müsabakası"nda olduğu gibi konu spor, özellikle de futbol oldu mu sıkça başvurduğumuz bir kelime "centilmen". Bu kelimeyi "kibar", "nazik" gibi benzerlerinden ayıran ise, cinsiyetçi bir kelime olması ve biraz da iddialı, ağdalı olması: Yalnız erkekler "centilmen" olabilir. Tevekkeli değil, İngilizce'den aldığımız "centilmen" bu dilde "kibar, nazik" anlamına...
"Noel" deyince aklınıza ne geliyor? Eğer bir Hıristiyan değilseniz ya da hediyeye odaklanmış bir çocuksanız, ilk olarak Noel Baba'yı düşünmeniz muhtemel. 4. yüzyılda Demre, Antalya civarında yaşadığı tahmin edilen Aziz Nikola'ya dayandırılan ve günümüzde yılbaşı, çocuklar ve hediyeyle bağdaştırdığımız bu figür, Hıristiyanlık'ın en önemli bayramı sayılabilecek Noel'in...
"Mesuliyet" alır mıydınız? Buna hazır mısınız? Dilerseniz herhangi bir "mesuliyet"i kabul etmeden önce, bu kelime neyin nesi kimin fesiymiş bir bakalım: Arapça'dan gelen "mesuliyet" bize beraberinde bir sürü soru getirmiş, haberimiz yok. Zira "mesuliyet"in içinde "mesul", "mesul"ün içinde de "sual" kelimesi var. Buna çok benzer bir yapıyı,...
"Felaket"in ne olduğunu açıklamaya gerek var mı? Sıfatsa "çok kötü, beter", isimse "büyük yıkım"; anlayacağınız başlı başına facia, fecaat...
"Gerzek" kelimesini duyunca sizin de gülesiniz geliyor mu? Esasen bir aşağılama, hakaret kelimesi olan "gerzek", çoğu türevine göre hafif, sindirilebilir bir kelime sayılır. Bugünkü kelimemiz olmasının sebebi ise başka: "Gerzek" Türkçe'de ender rastladığımız bir yapıya sahip çünkü aslında bir kısaltma. "Geri zekalı" tamlamasının kırpılmış hali. 70'lerde ortaya çıkan...
Gözümüz aydın! Laf olsun diye değil, gerçekten. Bugün Kuzey Yarımküre'de kış gündönümü: Ekvator çizgisinin kuzeyindekiler olarak yılın en uzun gecesini yaşıyor ve karanlığın hükmüne "dur" diyoruz. En azından gökbilimsel olarak! Adının işaret ettiği gibi, "gündönümü" gezegenimizin eliptik yörüngesinde önemli bir dönemeç. Dünya'nın Güneş'ten en uzak olduğu, Güneş...
Dilimizde "zeval" ya Allah'tan vermemesini istediğimiz şeydir, ya da elçiye olmayacak şey. Sahi, nedir bu "zeval"? "Ceza" mıdır, "bela" mı, "zulüm" müdür "kötülük" mü? Arapça'dan aldığımız bu kelimenin, "zavallı"yı andırması boşuna değil. Kime "zavallı" deriz? Ya parası, ya fiziksel gücü eksik olana. Düşkün, düşmüş insana, ayakta duramayana. İşte, "zeval" de "zavallı"...
"Profesyonel" kelimesini gördük mü gardımızı indiriyoruz. Öyle bir güvenimizi kazanmış ki, bir kişi veya ürün "profesyonel" deniyorsa kesenin ağzını açmaya hazırız. Düşünün ki diş macunun bile profesyoneli var; mesleği diş fırçalamak olan insanlar varmış gibi...
Özünde son derece şirin, tatlı olan "gazino" kadar kirletilmiş az kelime vardır. İtalyanca'dan ithal ettiğimiz "gazino", ana dilinde "casino" şeklinde yazılıp "kaziino" diye okunuyor. Kaynağı ise İtalyanca ve Latince'de "ev" anlamına gelen "casa" (tr. okunuşu: "kaaza"), hani şu marka, dükkan isimlerinde kullanmayı pek sevdiğimiz havalı kelime. İtalyanların "-ino"...
