"Gündönümü" NerdenGeliyo?

“Gündönümü” NerdenGeliyo?

Gözümüz aydın! Laf olsun diye değil, gerçekten. Bugün Kuzey Yarımküre‘de kış gündönümü: Ekvator çizgisinin kuzeyindekiler olarak yılın en uzun gecesini yaşıyor ve karanlığın hükmüne “dur” diyoruz. En azından gökbilimsel olarak!

Adının işaret ettiği gibi, “gündönümü” gezegenimizin eliptik yörüngesinde önemli bir dönemeç. Dünya‘nın Güneş‘ten en uzak olduğu, Güneş ışınlarının Oğlak Dönencesi‘ne dik düştüğü andayız. Yılda iki defa yaşadığımız gündönümünün yaz versiyonu da 21 Haziran‘da gerçekleşiyor ve kuzeylilere en uzun günü getiriyor.

21 Aralık, tüm yıl içerisinde Kuzey Yarımküre'nin en az, Güney Yarımküre'nin ise en çok güneş aldığı gün. Bundan böyle güneyliler için kısalan günler, kuzeyliler için uzayacak. Ta ki 21 haziranda bize gün olup, devran yeniden dönene dek.

21 Aralık, tüm yıl içerisinde Kuzey Yarımküre’nin en az, Güney Yarımküre’nin ise en çok güneş aldığı gün. Bundan böyle güneyliler için kısalan günler, kuzeyliler için uzayacak. Ta ki 21 haziranda bize gün olup, devran yeniden dönene dek.

Bilimsel kaynaklarda “gündönümü“ne alternatif olarak kullanılan yabancı kökenli bir kelime daha var: “solstis“. Fransızca ve İnglizce‘de “solstice” diye yazılıp bizdeki gibi okunan bu kelime, Latince‘de “güneş” anlamına gelen “sol” kelimesi ve “durmak, ayakta dikilmek” anlamındaki “sistere” fiilinden doğmuş. Yani “Güneş’in sabit durduğu an” gibi bir anlamı var “solstis“in.

Hani sert bir viraja giren araba neredeyse duracakmış gibi yavaşlar ya… İşte, “solstis” de ona benzer bir durum olsa gerek. “Gündönümü“nde eliptik yörüngenin keskin dönemecine giren gezegenimizden bakınca, Güneş bir süreliğine duraksamış gibi gözüküyor.

Bu gece şu virajı bir atlatalım, sonra istikamet tam yol yaz, tam yol aydınlık! Biraz astrolojik bir temenni olacak ama, yarımküremizi yavaştan aydınlatacak “gündönümü“nün bizlere de aydınlık, bilimsellik ve barış getirmesi dileğiyle! 🌍


Görsel: 2011 Kış Gündönümü, NASA