Kendi gezilerinden çektiği görselerle sunduğu tarih yazılarını biz büyük bir keyifle okuyoruz. Koç Üniversite’sinde Tarih, Arkeoloji ve Sanat Ta
İpek Dupont
Fikirle yatıp kalkan, Serdesin reklam ajansının baş fikir esnafı dostumuz Serhat Bayram’a hangi kelimeyi sorabilirdik!? Tabii ki “Fikir” NerdenGeliyo?
Yiğit Hadi İrde
Evde yoklarsa nerdeler? Tabii ki seyahatteler! 3. geleneksel pazar sohbetlerimizde yine bir seyahatten bildiren sevgili gezgin dostumuz Deniz ErayR
Yiğit Hadi İrde
“Büyüleyici bir Türk sanatı olan “ebru”nun hem deyim olarak hem de gerçekten kitabını yazmış, bu geleneği özen ve tutkuyla yaşatan, öğreten sayg
Yiğit Hadi İrde
Sosyal medyada onu her gördüğümüzde bize “keşke öğrencisi olmak için tıp okusaydık” dedirten değerli Prof. Dr. Erbuğ Keskin’i, Nerde
Yiğit Hadi İrde
Nereden geldiğini merak ettiğiniz ve sitemizde bulamadığınız kelimeleri bize sipariş ederseniz memnun oluruz.
"Ukala kelimesini aslında yanlış kullanıyoruz" diye ukalalık yapıp, uyuz edelim mi sizi biraz? Arapça'da "akıl yürüttü" anlamına gelen "akala" fiili, "akıl" ile ilgili bir sürü kelime vermiş: Bir kere "akıl". Sonra o akla yatan "makul", o akla sahip olan "akil" ve bu kelimenin çoğulu olan, günün...
"Yarası olan gocunur" lafındaki "gocunmak" gizemli bir kelime değil mi? Yani duyunca anlaşılıyor ama tam da değil hani...
Mor neyin rengi sizce? İnsan vücudunda yanılmanın, üşümenin ya da darbenin rengi olabilir mesela. Fakat tarihte mor daha ziyade asaletin, ruhban sınıfının, sihir ve gizemin, sonraları bir de erotizmin rengi olmuş. Tarihi Türk filmlerinde Bizanslılar kıytırık mor kostümler giyerler ya...
Evet, 365. kelimemizi nihayet devirdik ve bunca zamandır yapmayı beklediğimiz o muhteşem, dahiyane kelime oyunuyla karşınızdayız: "NerdenGeliyo? NerdenGeliyo?"! Tam bir yıldır sektirmeden, her gün başka bir kelimenin hikayesini inceledik. Okurlarımız arasında da yazılarımızı her gün bıkmadan usanmadan beğenen, aşırı tatlı bir kitle oluştu. Bu "motivasyon pompası"...
Şimdi bu "liberal" iyi bir şey mi kötü bir şey mi? Fransızca "libéral" kelimesinden uyarladığımız bu kelime tarih içerisinde iyi ve kötü anlamlar arasında sarkaç gibi gidip gelmiş. İçinde Latince'de "özgür" anlamına gelen "liber" kelimesi bulunan "liberal" 14. yüzyıl Avrupasında "özgür", "cömert" gibi anlamları karşılarken 15....
Ülke, memleket, vatan...
Albüm deyince aklınıza hangisi geliyor, müzik albümü mü, fotoğraf albümü mü? Fransızca'dan aldığımız bu kelime, orijinal dilinde "albö(n)" gibi - gibi telaffuz ediliyor. Ardında da Latince'de "beyaz" anlamına gelen "albus" kelimesi var. Aynı kaynak "albino" kelimesini de vermiş. İlk "albüm"ler beyaza boyalı ve üzerine siyah boya ile...
Umutsuzluk, mutsuzluk, hevessizlik, amaçsızlık gibi halleri depreştiren "depresyon" kelimesi nerelerden gelmez olaymış ama gelmiş işte. Fransızca'dan. Fransızca kelimenin kökünde de Latince "deprimere" fiili var. İçindeki "de-" ön eki "aşağı", "premere" fiili de "basmak" anlamına geliyor. Yani "depresyon" demek "aşağı bastırma" demek. Haliyle "çukur, çöküntü" anlamına da gelen...
Fazla tıraş cildi bozar. Zira fazla tıraş, Farsça'da fazla "yontma" anlamına geliyor. Bu dilde "taraş" kelimesi kazımayı, yontmayı anlatmış. Yontulan yüzeyden artan "talaş" da aynı kelimeden arta kalan yontulmuş parçaları ifade ediyor. "Heykeltıraş"taki ya da "kalemtıraş"taki "tıraş" da, sakal yontarken kullandığımız kelimenin artığı. Daha fazla tahrişe...
Semaver kelimesi sizce nereden geliyor olabilir mi? Biz onun tıpkı, "savaşçı, cesur" anlamındaki "cengaver" ya da "yürekli" anlamındaki "dilaver" gibi Farsça'dan geldiğine dair iddiaya girebilirdik. Gelin görün ki bu Orta Doğulu görünümlü kelime Rusça'dan gelmiş! Kömür veya elektrikle kendi kendine çay pişiren bu aletin adındaki "samo" Rusça'da...
"Pespaye"yi işlememiş miyiz hala?! Bu ne pespayeliktir böyle? Eskilerin favori küçümseme kelimelerinden "pespaye"yi Farsça'dan almışız. İçindeki "pes"i bas, düşük frekanslı sesleri anlatan "pes ses" kullanımından hatırlayabilirsiniz. Aslında Farsça kelime "past" gibi söyleniyor ve "alçak, düşük" anlamına geliyor. Kelimenin ikinci yarısı "paye" ise aynı dilde "ayak" anlamına gelen...
"Muhattabım değil!" diye gerine gerine söylenen bir laf vardır ya...
Dest-i İzdivaç programını ve türevlerini duymuşsunuzdur. Bu kalıbımız İngilizce "that's the is the watch" kalıbından gelmiyor. Zaten böyle bir kalıp yok ama olsaymış keşke. Bundan uzun süre önce işlediğimiz "abdest" kelimesinde bahsettiğimiz gibi, "dest" Farsça'da "el" anlamına geliyor, haliyle "izdivaç eli"nden bahsediyor program. Peki ya "izdivaç"...
"Ağır siklet", "tüy siklet". "Siklet" deyince aklınıza ne geliyor? Bizim "bisiklet". "Bi-" Yunanca'da "çift" anlamına, "kyklos" ise "çember", "teker" anlamına geliyor. Bu mantıkla ilerlersek, "siklet" çemberi anlatıyorsa, belki de "ağır siklet", yüksek kilolu sporcuların dövüştüğü "ring" olabilir pekala? Ne de olsa "ring" de kare olmasına rağmen...
"İklim" kelimesi her iklimi gezmiş! İlk bakışta çok anlaşılmıyor ama dilimize Arapça'dan gelmiş ve bu dilde yeryüzünü bölen yedi kuşağın her birini, diyarları anlatmış. Asıl sürpriz ise, Arapça "iklim"in Yunanca "klima"dan gelmesi! Dilimizde "iklimlendirici" diye de anılan "klima" cihazının adının asıl anlamı "eğim", "Güneş ışınlarının yeryüzüne...
Ve şimdi reklamlar! Hayatın her köşesinde karşımıza çıkan “reklam”ın adını Fransızca’ daki “réclame” kelimesinden almışız. Bu kelime tarihin değişik dilimlerinde, Tanrı'ya bir şey için yakarmayı, birinden bir şeyi ısrarla istemeyi ya da bir şeyi protesto etmeyi anlatmış. Zira bu Fransızca kelime, Latince’de “karşı”, “geri” anlamlarını veren “re-” ön eki ve “bağırmak”, “çığırmak” anlamına...
Hiç kekremsi bir koku almışlığınız var mı? Edebi metinlerde, uzun tasvirlerde rastladığımız bu ilginç kelime acımtırak, ekşimsi, buruk tat ve kokuları anlatıyor. "Gibi" fikrini veren "-msi" ekini attığımızda geriye kalan "kekre" Eski Türkçe bir kelime ve mor çiçek açan, develerin çiğnediği bir yabani otu anlatmış.* "Kekre"nin nasıl...
İlkokulda tanışılan ilk garip kelimelerdendir paragraf. İnsanın bu kelimeyi pa-rag-raf diye heceleyesi geliyor ama içindeki "graf" aslında tek bir hece. İlk iki hece "para" Yunanca'da "yanında" anlamına gelirken, "graf" (Yunanca "graphos") kelimesi "yazı"yı anlatmış. Haliyle "yazının yanında" anlamına gelen "paragraf", aslında eski zamanlarda yazıların bölümlerini ayırmak...
"Galiba" kelimesinin tipine bakacak olursak, galiba Doğu'dan geliyor. Arapça'dan aldığımız "galiba", "galip" kelimesiyle alakalı galiba. Etimoloji sözlüğümüze bakalım: Hakikaten "galip"ten geliyormuş! Bu dilde "sayıca, güç olarak üstün idi" anlamına gelen "galaba" fiilinden türeyen ve "üstün olan, gelen"i anlatan "galip" kelimesiyle kardeş olan "galiban" kelimesi, dilimizde "galiba"...
"Kerpeten" kelimesinin kökünü yerinden kerpetenle mi çıkarsak? "Kerpetmek" diye bir fiil var mı acaba? "Kerpeten" çiviyi kerpetiyor, çivi de kerpiyor mu? İşin aslı Arapça "kerpeten" kelimesi bir benzetmeden doğmuş. Bu dilde "kalb" kelimesi "köpek", "kalba(t)" köpek dişi, "kalbatan" da bu dişlerin ikili halini ifade etmiş. "Kalbatan"...
Bugün "foya" kelimesinin foyasını ortaya çıkarmaya ne dersiniz? "Foyası meydana / ortaya çıkarmak" deyiminde rastladığımız bu kelimeyi İtalyanca'nın kardeşlerinden Venedikçe'deki "fòia" kelimesinden almışız. Bu kelime ve İtalyanca türevi "foglia", Latince'de "yaprak" anlamına gelen "folium"dan geliyor. Tıpkı "alüminyum folyo"nun folyosu, "milföy" ve "portföy"ün "föy"ü gibi. Tüm bu kelimeler "yaprak"...
