“Plasebo” NerdenGeliyo?
Aktif maddesi 0 mg olan kandırıkçı ilaç “plasebo“, beyaz yalanların en tıbbisidir! Farmakolojik etkisi olmayan bir maddeyi “ilaç” sanarak alan hastanın, telkin yoluyla iyileşmesine “plasebo etkisi” diyoruz. Yeter ki hasta memnun olsun!
Zira “placebo” kelimesi Latince‘de “memnun, mutlu etmek“, “gönlünü hoş tutmak” anlamına gelen “placere” (İng. “to please“) fiilinden geliyor ve “memnun edeceğim” anlamını taşıyor.
Bu tartışmalı fakat etkili yönteme, tarihte ilk olarak 1500’lerin Katolik Avrupa‘sında “Şeytan çıkarma“yı itibarsızlaştırmak için başvurulduğu söylenir: Yalancıktan “kutsal obje” verilen kişi musibetinden kurtuluyorsa, durumun bir sanrı olduğu da ortaya çıkmış oluyordu.
Özel metal alaşımı sayesinde hastalığı çekip çıkardığı iddia edilen Perkins Cımbızları, esasen bildiğimiz pirinç ve çelikten yapılan, sıradan metal çubuklardı (görsel: Wikipedia, James Gillray, 1801).
“Plasebo etkisi“ni bilimsel olarak gözlemleyen ilk isimse John Haygarth. Ünlü İngiliz hekim, 1799’de kafayı o dönem revaçta olan “Perkins Cımbızları“na takar. Hastalığı çekip çıkardığı iddia edilen bu sihirli ve gayet pahalı metal cımbızların tahtadan muadilini üreten Haygarth, tedavide benzer sonuçlar elde eder. “Vücuttaki Düzensizliklerin Sebebi ve Tedavisi Olarak Hayal Gücü Üzerine” adlı eseriyle, “plasebo“yu afişe eder.
Günümüzde tedaviden, yeni ilaç testlerine pek çok alanda başvuruyoruz “plasebo“ya. Bilimsel etkisi meçhul olan alternatif sağlık yöntemleri de, aksi kanıtlanana kadar birer “plasebo” sayılabilir. Bizce fayda sağladığı sürece hiçbir sıkıntı yok? Yeter ki sonuç nosebo* olmasın! 😉
* “Placebo“nun zıttı. Latince’de “zarar vereceğim” anlamına gelen “nocebo“, fiziksel etkisi olmadığı halde, hasta “zararlı” olduğuna inandığı için zarar veren tedavi uygulamaları için kullanılıyor.