“Şubat” NerdenGeliyo?
Garibim, zavallı “şubat“. Herkes onu bir kenara itmiş, günlerinden etmiş, yılın sonuna atmış, sonra tekrar başına almış… Biz ne yaptık? Düşene bir tekme de biz vurduk!
Müdavim okurlarımız farketmişlerdir ki her ayın ilk günü söz konusu ayın adının nereden geldiğini yazıyoruz. Ve bu sefer resmen unuttuk! Affet bizi şubat, halk arasındaki adınla “gücük ay“, gücüklüğünden fark edemedik gelişini.
“Şubat” özünde Süryani takviminin 11. ayının adı. Çoğu kaynağa göre İbranice‘de “dinlenme” anlamındaki “şabat” kelimesinden gelmiş.* Haliyle “şubat“, doğanın yeniden doğmadan önce dinlendiği dönemi anlatmış.
Alternatif bir açıklamaya göreyse “şubat” 4000 yıllık Akatça‘daki “şabatu“dan geliyor. “Vurma, çarpma, yıkma” anlamındaki bu kelime eğer gerçek kaynaksa, “şubat” doğayı yıkan, al aşağı eden ay oluyor.
Batı’da ise “şubat“ların hepsi Latince “februum” kelimesine işaret ediyor: İngilizce “february“, İtalyanca “febbraio“, Fransızca “février” ve daha niceleri. Antik Roma Tanrısı “Februus“da vücut bulmuş “februum“, “arınma” anlamına gelmiş.
İster “dinlenme“, ister “yıkım“, ister “arınma” dönemi diyelim, şubatın doğayı her yıl yeniden öldürüp, mart ayına diriltsin diye teslim ettiği bir gerçek. Ne de olsa “şubat” aynı dönemde cıvıl cıvıl olan güney yarımkürenin değil, kuzeyin kelimesi. Neredeyse her ay ismi gibi o da, haritada nedense yukarı koyduğumuz kuzey yarımkürenin yaşam döngüsüne işaret.
Bu arada var ya, aslında “şubat” yokmuş. Roma kralı Numa Pompilius onu M.Ö. 713 yılında “ay” ilan edene kadar adı takvimde geçmiyormuş bile! Önceleri sadece on aydan oluşan Roma takviminde, kış dönemi (ocak ve şubat) “aysız dönem” sayılıyormuş. Kral Numa şubatı yılın sonuna ekleyince, garibim “gücük” kalmış, 28 – 29’dan ötesini görememiş.**
Başına gelmedik kalmayan “şubat“, üç asır boyunca sonuncu ay olarak devrettikten sonra yılın sonundan alınıp başına koyulmuş. Ömrübillah rahat yüzü göremeyen şubata biz de yapacağımızı yaptık ya… O ki sevginin ayı, o ki erken maaşın habercisi… Hakikaten ayıp ettik. 😔
*Bkz: “Çarşamba” NerdenGeliyo?
**Roma Takvimi ve şubatın tarihçesinde yazıya sığdıramadığımız daha pek çok detay mevcut; bugün varolmayan “intercalaris” ayı gibi. Detaylı bilgi için bkz: Wikipedia – Roman calendar
***İmparator Augustus’un şubattan gün çalmasının şaibeli hikayesi için bkz: “Ağustos” NerdenGeliyo?