“Çarşamba” NerdenGeliyo?
İmkansız planları ajandamızda “çıkmaz ayın son çarşambası“na yazar, işler üst üste geldiğinde “dokuz ayın çarşambası bir araya geldi” deriz. Var bir alıp veremediğimiz bu günle. Halbuki “çarşamba” çalışma haftasının ortası, hafta sonunun ilk habercisidir.
Bizim için üçüncü gün olan “çarşamba“, aslında Farsça‘da “dördüncü” anlamındaki “çıhar” ve “cumartesi” anlamındaki “şenbe” kelimelerinin birleşimi. Çıhar-şenbe; yani “şenbeden sonraki dördüncü gün“.
“Şenbe” kelimesi, İbranice‘deki “şabat“tan geliyor. Kökü “dinlenme“ye dayanan kelime, Yahudi dininde “dinlenme günü“nü ifade ediyor. Bugün İsrail‘de ve bazı Müslüman ülkelerde* hafta “pazar“la başlamaktadır.
Latince kökenli dillerde ise, “çarşamba” adını tüccarların, seyyahların ve hırsızların tanrısı Merkür’den (Antik Yunan’daki Hermes) almış: Fransızca’da “mercredi”, İtalyanca’da “mercoledì”, İspanyolca’da “miércoles”… Belki belayla anılmasının sebebi budur? (Görsel: G. Bologne’un “Uçan Merkür”ü, Wikipedia)
Eski Türkçe‘de “çarşamba“ya “törtünç” dendiğini düşünürsek, bu hafta düzeninin geçmişteki yaygınlığını daha iyi anlarız. “Çarşamba“nın üçüncülüğe terfisi ise, çoğu batı toplumunun, “pazar“ı dinlenme günü kabul eden Hristiyan geleneğinden gelmesinin sonucu.
* 2000’lerin başındaki reforma kadar 20’ye yakın Müslüman ülkede perşembe – cuma hafta sonu sayılıyordu. Uluslararası iş günlerine yaklaşmak adına, bu ülkelerde hafta sonu cuma – cumartesiye kaydırıldı.