“Ulusal” NerdenGeliyo?

“Ulusal” kelimesinden daha Türk, daha milli bir kelime olabilir mi? Hele ki “ulusalcılık” akımını yani üstünkörü tanımıyla “sola meyletmiş laik milliyetçi ve Atatürkçü görüş“ü düşününce, “ulusal” özbeöz Türkçe olmalı diye düşünüyor insan.

Halbuki “ulus” kelimesi Moğolca‘dan gelmiş dilimize. Ama nasıl? Bu hikayede Orta Asya Türkleri “seviyorsan bırak gitsin, dönerse senindir” taktiği uygulamışlar: Eski Türkçe‘de “üleş(tirmek)” yani pay etmekten doğan “ülüş / uluş” kelimesi önce Moğolca‘ya girmiş ve 13. yüzyılda “pay“, “toprak payı” yani “ülke” olarak geri çıkmış.

Biz de “ulus“u uzun süre “ülke, paya düşen toprak” anlamında kullanmışız. Ta ki Türkiye Türkçesi‘nde, Batı‘nın “nasyonalizm“ine yerli bir yanıt gerekene kadar: Latince‘de “doğum” anlamına gelen “nationem” kelimesinden türeyen Batılı “nation“, aynı kaynaktan doğmuş insanları anlatmış.

Arapça “millet” kelimesi ise, özünde din temelli toplulukları, dinî cemaati anlatmış. “Milli” kelimesinin günümüzde “ulusal” kullanıcılarına nazaran daha sağ, daha mukaddesatçı kesimlerce benimsenmesi belki de bundandır.

Özetle Fransızca kökenli “nasyon” kelimesi “doğum“dan mütevellit “ırk” kavramıyla, Arapça “millet” kelimesi “din” ile alakalıyken, “ulus” kelimesi “toprak payı” kavramından doğmuş.

Bitmedi: Moğolca “ulus“a eklenip “ulusal” sıfatını var eden “-al” eki de özünde Türkçe değil. Fransızca “national” (“nasyon”a dair) kelimesindeki yapıdan uyarlanmış, Yeni Türkçe bir ek. Ulusal, sayısal… Bunlar hep Cumhuriyet çocuğu. Yoksa “ulusal değerler” yerine “ulus değerleri”  yapı olarak daha Türkçe.
“Ulusal” Türkçe, Moğolca ve Fransızca‘dan geliyorsa, acaba “ironi” NerdenGeliyo? 😉