“Zemberek” NerdenGeliyo?
“Zemberekli” yani mekanik saatiniz var mı? Çok mu antika bir soru oldu? E o zaman pişirme saati? Ya da şu geriye çekip bırakınca ileri fırlayan oyuncak arabalardan?
1500’lerde mekanik saatlerle hayatımıza giren “zemberek” sihirli bir icat. Spiral şeklinde bükülen teli sayesinde enerjiyi depolamamızı sağlıyor. Kurulu bir zembereği serbest bıraktığımızda da, enerji elde ediyoruz.
Zemberekli duvar saatlerindeki sarkaç, hareketi düzene sokmaya yarıyor. Kol saatlerinde ise çok daha karmaşık, çarklı bir sistem mevcut. (görsel: giphy)
Bu tuhaf kelimenin kaynağı, Farsça‘da “arı” anlamına gelen “zanbur“. “Zanbur“a eklenen küçültme eki “ak“, bizim “arı“yı “arıcık” yapmış. Neden “zemberek” denen tel, bir arıcık dersiniz? Herhalde ya arı gibi vızıldadığı, ya da arı gibi çalıştığı için.
Peki ya “zehir zemberek” tabiri? Aşırı can yakan sözler için kullandığımız bu lafın kaynağı bir arıcığın zehirciği mi yani? Kesmez… “Zemberek“in eski dildeki bir diğer anlamı da “çelik ya da pirinçten yapılmış ok“. Ağızdan fırlayıp, muhatabına ucu zehirli bir ok gibi saplanan bir söz hayal edin… Bu benzetme daha “zehir zemberek” değil mi? 😉🐍
*Bize “zemberek” kurduran sevgili okurumuz Ceyda Yılmazçetin’e teşekkürlerimizle!