“Yasak” NerdenGeliyo?

Dışarı çıkma yasağı yine gündemde. Başka bir deyişle, Cengiz Han’ın ruhu yeniden sokaklarımızı arşınlıyor…

 

Zira, Türkçe ve Moğolcanın ortak kelimesi “yasak”, çoğu kaynağımıza göre Moğolca “casak / yasaġ” kelimesinden geliyor.* Ve tarihsel olarak, bu kelime özellikle “Cengiz Han Yasaları” ile anılmış. Bir dakika, “Yasaları” mı “Yasakları” mı? Aslında bunlar aynı kelime. 

 

“Casa-” fiili Moğolcada düzenlemeyi, tanzim etmeyi anlatmış; Türkçesi “yasamak”. Buradan hareketle “yasak” sadece yapılmaması gerekeni, “memnû”yu değil; aynı zamanda kanunu (yasayı) da anlatıyor. 

 

İlginçtir, “yasak”ın Eski Türkçe kökenli bir dengi de “yok” kelimesi: “Sokağa çıkmak yok” kullanımında olduğu gibi. “Yasa”nın Eski Türkçe bir karşılığı ise “törü” yani bugünkü “töre” kelimesi.   

 

Her kelimenin, ardında gizlenen hikayesinden kaynaklı bir ruhu var ve kimi kelimeler, hikayesini bilmesek dahi o ruhu bize bir şekilde geçiriyor; tınısıyla, kullanıldığı bağlamlarla… Mesela “yasak”: Çok net, katı ve kesin; mevzuyu bıçak gibi kesip atan bir kelime değil mi? Meğer o bıçak, Cengiz Han’ın kılıcıymış! 

 

*Kaynaklar: Nişanyan, Kubbealtı, Eyuboğlu ve Gülensoy sözlükleri “yasak” maddesi, ayrıca bkz: TDV Ansiklopedisi “yasa”, Wikipedia “yassa” maddeleri