“Ütopya” NerdenGeliyo?

“Bütün dünya buna inansa, bir inansa, hayat bayram olsa. İnsanlar el ele tutuşsa, birlik olsa, uzansak sonsuza!” diye anlatmış şarkıcı Şenay kendi “ütopya“sını 70’lerin başında.

Yunanca bir kelime olan “ütopya“, antik çağlardan kopup gelmiş gibi dursa da aslında Yeni Çağ icadı, yapay bir kelime. Mucidi de, 1516‘da aynı isimde bir kitap yazan İngiliz devlet adamı, hukukçu ve yazar Thomas More. Bir Rönesans insanına yaraşır şekilde Latince olarak kaleme aldığı eserinde, “Ütopya” adındaki hayal ürünü ada ülkesinden bahseden More, bu sayede bir yandan idealindeki sosyal, dini ve politik dünyayı tasvir ederken, bir yandan da kendi döneminin İngiltere‘sini taşa tutmuş.

Peki More, kendinden sonra devasa bir düşün ve edebiyat akımına yol açacak “Ütopya” kavramını nereden bulmuş; Latince yazdığı kitabına, neden Yunanca bir isim uydurmuş dersiniz? Eserinden 1800 yıl önce, kendi ideal “Devlet“ini anlatan Antik Yunan düşünürü Eflatun‘a göz kırpmak istemiş olabilir mi?

Bugün çoğumuz için “yaşanılacak ideal yer” anlamını taşıyan “Ütopya” (orijinal yazımı: Utopia), aslen Yunanca‘da “yok” anlamına gelen “ou” ve “yer” anlamına gelen “topos” kelimelerinden doğmuş; yani “olmayan yer” demek.

Gelin görün ki, İngilizce‘de “Utopia” ile aynı şekilde (“yutoğpya” gibi-gibi) okunan “Eutopia” kelimesi ise, Yunanca‘da “iyi” anlamına gelen “eu” ile başladığı için “iyi yer” anlamını taşıyor. Haliyle More burada bir taşla iki kuş vurmuş ve bize belki de “ne diyarlar sevdim, zaten yoktular” demek istemiş.

More‘un “Ütopya“sı paranın olmadığı, sadece en zeki ve ahlaklıların yönetimde yer aldığı, diğer herkesin bir şekilde çalıştığı, bu adalet ve kalkınma sayesinde kimsenin günde altı saatten fazla çalışmadığı, ahiret inancının olduğu ve ötanazinin kabul gördüğü, ilginç bir diyarmış. Fakat birinin “ütopya“sı, bir başkasının “distopya“sı olabilir pekala. Başka bir vakit de “distopya“yı ziyaret etmek üzere, kendi ütopyanızı oldurabilmeniz dileğiyle. 💭