“Tayyare” NerdenGeliyo?
“Osuruktan tayyare, selam söyle o yâre” ya da İngilizce çevirisiyle “Airplane out of fart, say hi to that sweetheart“… Bu meşhur ve kaynağı meçhul dizeler sizce “tayyare”nin kökeni hakkında bir ipucu olabilir mi?
Tipine bakılırsa Arapça gibi duran “tayyare” kelimesi tamamen uydurma olmasa da, Arapça temelli bir Türk uydurması. Zaten “tayyare” yani “uçak” şunun şurasında bir asırlık bir Batı icadı olduğu için, ismini gidip Doğu’dan almamız tuhaf olurdu.
Arapça’da “uçmak” anlamına gelen “tara” fiilinden türetilmiş “tayyare”nin isim babası, bir Cumhuriyet eğitimcisi, şairi ve milletvekili olan Fazıl Ahmet Aykaç. Uçan taşıtları anlatan bu yapay kelime o kadar tutmuş ki, sadece Türkçe’de değil, Arapça konuşma dilinde de kullanılır olmuş.*
1935’e geldiğimizde “tayyare” yerine önerilen Öztürkçe kelime ise “uçku” olmuş. Fakat bu isim (belki de “uçkur”a benzediği için) tutunamamış. Sonraları, ilk başta “tayyare meydanı” yani şimdiki “havalimanı” anlamında önerilen “uçak” kelimesi çıkagelmiş ve “tayyare“yi düşürüp, göklerin tek hakimi olmuş.** ✈️
* Arapça yazı dilinde “uçak” için tercih edilen kelime “ta’ira”. “Tayyara” ise modern Arapça’da “kadın pilot” anlamında kullanılmış.
**Kaynak: Trajik Başarı: Türk Dil Reformu s.162, Geoffrey Lewis (1999)