“Şemsiye” NerdenGeliyo?
“Şemsiye” deyince aklınıza ilk gelen şey nedir? Herhalde yağmuru düşündünüz değil mi? Ya da ıslanmayı?
İsmine bakılacak olursa, yağmurdan korumak aslında “şemsiye“nin ikincil işlevi. Zira “şems” Arapça‘da “güneş” anlamına geliyor. “Şamsiyya” yani bizdeki yazımıyla “şemsiye” de “güneşlik” oluyor.
Mevlana’nın akıl hocası Şems-i Tebrizi “Tebriz’in güneşi” iken, erkeklere verilen “Şemsettin” ismi “dinin güneşi”, ayçiçeğinin diğer adı “abdüşşems” de “güneşin kulu” anlamına geliyor.*
Peki bu kadar çok kelimede karşımıza çıkan “şems” nereden gelmiş? O da Antik Mezopotamya dininin tanrılarından olan, Güneş tanrısı “Şamaş“tan geliyor. Ay tanrısı “Nanna“nın oğlu olan ve ekim ayını sembolize eden Şamaş, aynı zamanda eylül ayının sembolü, doğa tanrıçası Ishtar‘ın kardeşi.**
Güneş tanrısı Şamaş, elindeki bıçakla dağları yararak aralarından doğuyor. Kardeşi, doğa tanrıçası Ishtar ise onun yanında, en solda duruyor. Sağ ortada, üzerinden balıklar fışkırtan ise, yeraltı suları ve bilgelik tanrısı Ea. Onun hemen arkasında, en sağda ise iki yüzlü vezir “Usimu” var. (“Adda Damgası”, Akat Dönemi M.Ö 2300, British Museum, görsel: Wikipedia)
Güneş tanrısının, Ay tanrısının oğlu olarak görülmesinin sebebi, tarım öncesi ve göçebe toplumlarda Ay takviminin belirleyici olmasıydı. Ne zaman ki insanoğlu toprağı ekip biçmeye başladı, o zaman Güneş‘in bereketini farketti ve din hiyerarşisinde en yüksek mertebeyi Güneş tanrılarına ayırmaya başladı.
Bu aralar ola ki bir ekim yağmuruna tutulursanız, Şamaş‘ın değneği sizi korusun! ☔️
* Bkz: “Ayçiçeği” NerdenGeliyo?
** Bkz. “Ekim” NerdenGeliyo? – “Eylül” NerdenGeliyo?
*** “Şemsiye”nin İngilizcesi “umbrella” da, Latince’de “gölge” anlamındaki “umbra”dan geliyor ve “gölgecik” demek, yani yine yağmur değil güneş odaklı bir kelime.