“Patlıcan” NerdenGeliyo?

Gündem “enflasyon” diyor ama onu daha önce işlediğimiz için, masraftan kaçınmayarak %47 zam ile enflasyon şampiyonu “patlıcan”ı koyduk menüye.

 

Fransızcadan ithal “enflasyon” kelimesinin “şişme” kavramına bağlandığını hatırlıyorsanız, “patlıcan”ın fiyat şişmesi sonucu “pat”layan bir sebze olduğunu düşünebilirsiniz.

 

Gelin görün ki “patlıcan” kelimesi “patliycan” yani “patlayacaksın”ın kısalmış hali değil. Ama esas hikayesi de hiç fena değil:

 

Bu sebzeye “badılcan” dendiğini duymuşsunuzdur çünkü kelime Arapça “bādincān”dan geliyor. Araplar da kelimeyi Farsça “bādincān”dan almışlar. Peki Farslara nereden gelmiş? Sanskrit dilindeki “vatingana” ya da “vatigagama”dan…

 

İşte bu noktada etimolojik kaynaklar patlamaya başlıyor: Kelimenin “rüzgar” ve “tedavi” kavramlarını barındırdığını söyleyerek sebzeyi romatizma veya gaz ile bağdaştıranlar olmuş. Patlıcanın kökü toprağa gömülü olsa da kelimenin Sanskritçe -> Farsça -> Arapça -> Türkçe yolculuğu konusunda kaynaklarımız hemfikir.

 

Gelin turşusunu da kuralım: Barış Manço’nun “tomato, pepper, aubergine”ini ile büyüyen nesil bilir ki “tomato” ve “domates” özünde aynı kelime. “Pepper” ile “biber” de öyle. Peki ya “aubergine” ve “patlıcan”?

 

Araplardan bize “bādincān” diye gelen sebze Katalanlara “al-bādincān” şeklinde gidiyor ve “alberginera” hâlini alıyor. Fransızlar sebzeyi Katalan halinden alıp “aubergine” yapınca, İngilizler de hazıra konuyorlar.

Özetle Türkçe “patlıcan” ve İngilizce “aubergine”, Hindistan’dan Batı’ya gelirken Arapça kavşağında yolları ayrılmış, öz kardeş kelimeler. Dünya barışı ve afiyet dileklerimizle… ☮️

 

*Kaynaklar: Nişanyan, Kubbealtı, Etymonline, Steingass, Shabda-Sagara Sanskrit-English Dictionary, Wiktionary
**Photo by Aishwarya Rivonker from Pexels