“Gökdelen” NerdenGeliyo?
“Gökdelen” kelimesinin nereden geldiği çok net, değil mi? “Gök” Türkçe, “delmek” fiili de Türkçe, haliyle “gökdelen” de “göğü delecek kadar yüksek bina” demek.
Fakat kelimenin aslı İngilizcedeki “skyscraper” çünkü kavram 1884 yılında, Şikago ABD’de inşa edilen Home Insurance* binası ile doğmuş.
Sadece 10 katlı olan, takviyeyle 55m uzunluğa erişmiş bu bina tabii ki dünyanın en yüksek yapısı değilmiş o zamanlar. Mısır’daki Keops Piramidi, 146m yüksekliğiyle 3800 sene boyunca birinciliği bırakmamışken, göğü delmek kimin haddine? Tabii ki PR’ın ustası Amerikalıların!
Gökdeleni “gökdelen” yapan, belli bir yapı çeşidini karşılayan bir kavram olması: Çok katlı, çelik konstrüksiyon üzerinde yükselen bina.
İngilizce “skyscraper” aslında “gök kazıyan” demek. Biz kavramı “gökdelen” olarak çevirip almışız. Arapçada “bulut çarpan” olmuş. Ermenice “gök çizen”, Bengalce “gök süpüren”, Boşnakça “gök yırtan”, Estonca “bulut kıran”, Hintçe “gök öpen”, İzlandaca “bulut ayıran” ve Vietnamca “gök dürten bina”…
Bu dil olayına “doğrudan kopyalama” ya da “anlam ödünçlemesi” deniyor: Bir dilden kelime değil, kavram kopyalamak.** Böylelikle, yüksek bir binanın farklı kültürlerde göğe ne yapabileceğini de keşfetmiş oluyoruz!
Sizin aklınıza “gökdelen” gibi doğrudan kopyaladığımız başka kavramlar geliyor mu? Biz çok eğlenceli bir örnek daha verelim: “Çöpçatan“! ☁️🏢☁️
*Görsel Kaynak (Photo credit): The Guardian
**Kaynak: Kerim Demirci, “Türkoloji İçin Dilbilim” s.169