“Entelektüel” NerdenGeliyo?
Türkçemize özgü “entel” kavramını borçlu olduğumuz “entelektüel” kelimesini iki “l” harfiyle “entellektüel” şeklinde yazmaya meyilliyizdir.
Bunu “entelektüel” bir hata sayıp sıvışabiliriz; zira Fransa‘dan ithal ettiğimiz kelime ana dilinde “intellectuel” şeklinde iki “l” ile yazılıp, tek “l” ile okunuyor. Biz de okunduğu gibi yazıyoruz, herkes bir türlü işte…
Fransızca “intellectuel“in kaynağında, Latince‘de “arası” anlamına gelen “inter” ve “okumak” anlamındaki “leggere” fiili var.* “Leggere“nin şeceresine baktığımızda “ayırt etmek, seçmek, toplamak” gibi anlamları olduğunu görüyoruz: Sebze, meyve, çiçek, odun toplamak gibi “toplamak“.
Biliriz ki, hayatta kalmak isteyen bir toplayıcı önüne geleni toplamaz; zarar ve tehlikeden kaçınarak kendince faydalı şeyleri seçer. İşte, “entelektüel” de aynı şekilde önündeki bilgiler “arasından” (bkz: inter), anlamlı ve faydalı olanları “seçebilen“, çevresini duyu ve duygularının esiri olmadan, aklıyla “okuyabilen” kişi demek.
Entelektüel bir köpek, sorun çözerken. 😉 (görsel:giphy.com)
Biz de almışız “entelektüel” kelimesini, içinden “leggere” yani “okuma“yı çıkarmışız; yerine bir fular, bir pipo, biraz sanat, biraz sepet koyup “entel” diye yaftalamışız. “Entelektüel geçinen” anlamında.
İlk bakışta üstü kapalı ve zararsız bir alay kelimesi gibi görünen “entel“, kökenindeki “entelektüel” kelimesini düşündüğümüzde; kendimize, bilgiye ve öğrenmeye bakışımıza dair bir şeyler söylemiyor mu bizlere? 😉
* Bu iki kelimenin birleşimi aynı zamanda “akıl, us, zeka, istihbarat” gibi anlamlarda kullanılan “intelligence” (ing. & fr.) kelimesini vermiş.
** “Entel dantel” şeklinde köpürttüğümüz bu sıfat, ne “intıl” olarak İngilizce’de var, ne de “entel” olarak Fransızca’da.