“Egemen” NerdenGeliyo?
“Egemen” sizce de böyle Türkçe tarihinin derinliklerinden, Orta Asya’dan gelen bir kelime gibi durmuyor mu? “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” lafından mıdır, “Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı” tamlamasından mıdır bilinmez ama, “egemen” sanki hık demiş burnumuzdan düşmüş.**
Gelin görün ki, bu iddialı kelime Orta Asya’dan değil, Ege’den yani Antik Yunan döneminden geliyor. Eski Yunanca‘da “önder, lider, şef” anlamına gelen “hegemon” kelimesi, bizim “egemen“in ta kendisi*.
Bu kelimeden türeyen ve dilimizde de girmiş olan “hegemonya” da, ilk olarak “diğer şehir devletlerinden üstün, baskın olan şehir devleti” anlamında, Antik Yunan‘da kullanılmış. Günümüzde ise bu kelimeyi gerek devletler arasında, gerekse toplum yapısı içerisinde; belli bir zümrenin, diğerleri üzerinde baskın olduğu her durumda kullanabiliyoruz.
* “Hegemon” aslen bir isimken, biz “egemen”i normal şartlarda sıfat olarak kullanıyoruz.
** Ek (4-10-2016): Bu madde Nişanyan Etimoloji Sözlüğü’ndeki ilgili açıklamaya dayanmaktadır. Instagram okuyucumuz Kürşat Akıncı, “egemen” kelimesinin Eski Türkçe’de “sahip” anlamına gelen “iga/iya” (iye) kelimesiyle, “men” ekinin birleşiminden gelen, Türkçe bir kelime olduğunu belirtti. Tuncer Gülensoy’un Köken Bilgisi Sözlüğü’nde de buna çok yakın bir açıklamanın yer almakta olduğunu gördük. Okurumuza bu alternatif açıklama ve katkısından ötürü teşekkür ediyoruz.