“Centilmen” NerdenGeliyo?

“Centilmenlik müsabakası“nda olduğu gibi konu spor, özellikle de futbol oldu mu sıkça başvurduğumuz bir kelime “centilmen“.

Bu kelimeyi “kibar“, “nazik” gibi benzerlerinden ayıran ise, cinsiyetçi bir kelime olması ve biraz da iddialı, ağdalı olması: Yalnız erkekler “centilmen” olabilir.

Tevekkeli değil, İngilizce’den aldığımız “centilmen” bu dilde “kibar, nazik” anlamına gelen “gentle” ve “erkek” anlamındaki “man” kelimelerinden oluşmuş. “Gentleman” yani İngilizlerin deyişiyle “cen(t)ılmın” da, nezaketin kitabını yazmış Fransızların aynı anlamdaki “gentilhomme” kelimesinden doğmuş. Fransızca’da “janti-om” diye okunan bu tamlamadaki “janti“yi gözünüz bir yerden ısırıyor mu?

Onu da “yakışıklı“, “asil” ve “kibar” erkekler için kullanırız konuşma dilinde. İkiz kardeş sayılabilecek “centil” ve “janti” kelimelerinin kaynağında, Latince‘de “ırk, klan” anlamındaki “gens” kelimesi; onun ardında da çok yaygın bir Hint-Avrupa kökü olan “gene-” var. Türlerle ve ataerkillikle ilintili olan bu kök bize centilmenin yanı sıra “gen“leri vermiş. Anlayacağınız “bizim soyumuzdan olan asildir, naziktir, kibardır” gibi bir alt okuması da var “centilmen“in.

 * Ana görsel: Kamyon şoförüyken keşfedilip, “007” James Bond tiplemesiyle tüm zamanların en “centilmen” sinema ikonlarından birine dönüşen İskoç “Sir” Sean Connery, serinin “Goldfinger” adlı filminde kullandığı Aston Martin DB5 ile.