Nerdengeliyo - Allasen

“Allasen” NerdenGeliyo?

Bu kelimenin nesini inceleyeceğiz allasen?..⁣ ⁣

 

“Allasen”i seviyoruz çünkü ilginç bir dil olayının güzel bir örneği: Kelimenin aslı “Allah’ını seversen”. Bildiğiniz gibi “Allah” Arapça bir isim. “Sevmek” ise Türkçe bir fiil. Bu iki kelime bir kalıpta birleşip, hece düşmesiyle “allasen” haline gelmiş.⁣ ⁣

 

Hem de öyle böyle bir düşme değil: “Al-la-hı-nı-se-ver-sen” şeklinde tam 7 heceden oluşan kalıp, “allasen” diye 3 heceye düşmüş!⁣ ⁣

 

Bu olay dilbilimde “en az çaba yasası” ile açıklanıyor. Nam-ı diğer “dilde ekonomi”. Dilbilimci G. K. Zipf, bu durumu bir usta-tezgah benzetmesiyle açıklamış: Bir usta çalışırken en çok kullandığı aletleri daha yakınında, seyrek kullandıklarını daha uzakta tutar. Zamanla, ustaya daha yakın duran, daha sık kullanılan aletlerde daha çok yıpranma gözlemlenir.*⁣ ⁣

 

Usta için aletleri ne ise, bizim için de kelimeler o. En az çabayı sarf ederek en çok şeyi anlatmak isterken, kullandığımız kelimeleri yıpratıyor, sadeleştiriyoruz. Vurgular kayboluyor, telaffuz kolaylaşıyor. ⁣


“Nereden geliyor?” sorusunun konuşma dilinde “Nerden geliyo?” haline dönmesi de, en az çaba yasasına bir örnek… Sizin aklınıza yıpranmış, kısalmış başka kelimeler geliyor mu? Geliyorsa paylaşın allasen! 🙏🏻😉✂️ ⁣


Bu kelimeyi alan şunları da aldı: Metatez” NerdenGeliyo?, “Portmanto” NerdenGeliyo?

 

*Türkoloji İçin Dilbilim, Kerim Demirci, s.102