“Agnostik” NerdenGeliyo?

Tanrı‘nın varlığına inanıyor musunuz? Bu sorunun cevabı, kişisel bir cevap. Herhangi bir dinin mensubu olarak inanmayı seçmek, organize bir din kabul etmeksizin Tanrı’ya bir “deist” olarak inanmak veya hepten inanmamayı seçip “ateist” olmak mümkün.*

Peki Tanrı‘nın varlığını biliyor musunuz? O’nun (veya onların) varlığını bilimsel olarak kanıtlayabilir, gösterebilir misiniz? İşte, “agnostisizm” bu soruyla ilintili bir kavram. Türkçesi “bilinemezcilik“.

İngiliz biyolog Thomas Henry Huxley‘nin 1869 yılında icat ettiği bu kelime Eski Yunanca‘da olumsuzluk bildiren “a-” ön eki ve “bilgi” anlamına gelen “gnosis” kelimelerinden doğmuş. Kavramın sıfat hali “agnostik” kelimesinin dilimizdeki karşılığı da, “bilinemezci“.**

Huxley‘ye göre bir inançtan ziyade düşünce biçimi olan “agnostisizm“, içinde bulunduğumuz doğa ve yaşamın Tanrı‘nın varlığını kanıtlayacak bilimsel verilerden yoksun olduğu gözlemine dayanıyor. Haliyle Tanrı‘nın, ahiretin var olup olmadığını “bilemeyiz”; bu kavramlara ancak “inanabiliriz”.

“Skeptisizm” yani “kuşkuculuk“la bağlantılı olan “agnostisizm” de kendi içinde türlere ayrılıyor: Mesela “Tanrı’nın varlığını asla bilemeyiz” diyen biri “güçlü agnostik” iken, “Tanrı’nın varlığını bilemiyoruz ama yeterince bilgi toplarsak belki bu sırrı çözebiliriz.” diyen biri “zayıf agnostik” addediliyor.

Bir de “Tanrı’nın varlığını kanıtlayamayız ama ola ki varsa, zaten biz insanların hayatıyla uğraşmazdı, üzerimizde etkisi olmazdı” diyen “apateist agnostik” yani “tanrıumursamaz bilinemezci“ler var.

Bitti mi? Hayır: “Agnostik teist” olup “Tanrı’nın olup olmadığını bilmiyorum ama O’na inanıyorum” demek ya da “agnostik ateist” olup “Tanrı var mı bilmiyorum ama ona inanmıyorum” demek de mümkün!

Biz de bilemedik valla, kafamız karıştı. Ama bizce “agnostik” kelimesinden alınacak tek bir ders varsa o da, “inanç” ve “bilgi“; “düşünce” ve “gerçek” arasındaki farkları sorgulamamız gerektiği. 😉

---

*”Deizm” ya da diğer adıyla “Yaradancılık” tüm dinleri reddeden bir tanrı inancıyken, “Ateizm”in zıttı sayılabilecek “Teizm” yani “Tanrıcılık” genel anlamda en az bir Tanrı’nın varlığına inanmayı anlatıyor.
**”Agnostik” özünde Eski Yunanca bir kelime olsa da, dilimize Fransızca’daki okunuşuyla geçmiş.
***Ana görsel: Thomas Henry Huxley, 1883 (Wikipedia.org)