“Öreke” NerdenGeliyo?

Bugün neye niyet kime kısmet bir kelimeyle karşınızdayız: Öreke! Arşimet’in “eureka”sı değil de Elon Musk’ın “öreke”si diyelim!

Aslında bugün sizinle son anketimizdeki kelimelerden birini paylaşacaktık. Ama dün akşam haberlerde Elon Musk’ın günümüzün en güçlü roketiyle, Mars yörüngesine elektrikli arabalarından birini oturtmaya kalkışacağını duyduğumuzda, bugünkü kelimemizin “roket” olacağından emindik. Ta ki sözlüğü açıp “roket”in nereden geldiğini görene kadar.

İngilizce “rocket” ya da Fransızca “roquette” kelimesinden dilimize geçmiş bu kelime, aslında İtalyanca “rocca”nın küçültme eki almış hali… Peki “rocca” nedir? Öreke! Yani yün eğirmede kullanılan silindir şekilli araç.

Peki Türkçe “öreke” nereden gelmiş? Her ne kadar “örmek”ten geliyor gibi dursa da, “öreke”nin Yunancası “roka”dan! Zaten öreke örmeye değil, yün iplik yapmaya yarıyor ve yapı olarak da “örmek”ten geliyor gibi durmuyor. Bu sav doğruysa İtalyanca “rocca”, Yunanca “roka” ve Türkçe “öreke” kelimelerinin hepsi, “kumaş, tekstil, dokuma” fikrini veren eski Hint-Avrupa kökü “rug-“dan doğmuş.

Beş sözlüğümüzden dördü öreke – roket bağını doğrulasa da bu açıklama etimolojinin doğası gereği kesin değil.* Gerçi Elon Musk’ın başaracağı da kesin değildi ama Mars’a üstü açık araba gönderdi, di mi? Artık ne diyelim, “yok artık, Elon Musk’ın örekesi”!? 🐑🌎🚀

*TDK, Nişanyan, Eyuboğlu ve Eren sözlükleri “öreke”yi Yunanca çıkışlı olarak kaydetmiş. Sadece Türkçe kökenli kelimelere odaklanan Gülensoy ise sözlüğünde “öreke”nin “örmek”ten geldiğini savunmuş.