“Külliye” NerdenGeliyo?
“Külliyen yalan” kalıbında bahsedilen külliye kimindir dersiniz?
Tabii ki bu kalıpta “külliye“ye yapışık duran “n” harfi, iyelik eki “-n” değil ve aidiyet bildirmiyor. “Külliyen“, “külliye“den külliyen farklı bir kelime fakat ikisinin de kökünde Arapça‘da “tüm, bütün” anlamına gelen “kull” kelimesi var.
“Külliyen” zarfının Türkçe karşılığı “bütünüyle“. “Külliye” kelimesi ise, tipik olarak bir cami etrafına kurulmuş hamam, medrese, mektep, imaret, türbe, kütüphane, aşevi, darüşşifa, kervansaray, çarşı, tekke ve zaviye gibi binalardan oluşan; Selçuklu Dönemi‘nde ortaya çıkıp, Osmanlı Dönemi‘nde olgunlaşan yerleşke tarzı için kullanılmış.*
“Külliye“de “kull” kaynaklı bir bütünlük fikri mevcut fakat bu herhangi bir bütünlük değil; İslam‘ın başlıca ibadethanesi “cami”yi (bkz: “Cuma” NerdenGeliyo?) merkez alan, vakıf yani gönüllü bağış sistemine dayalı, sosyal hizmet amaçlı, kamuya açık bir bütünlük.
*Bugünkü karşılıklarını verecek olursak; medrese: yüksek okul, mektep: okul, imaret: bayındırlık şubesi, darüşşifa: hastane, kervansaray: otel.