"Kasım" Nerden Geliyo

“Kasım” NerdenGeliyo?

Sıkı giyin ey ahali, “kasım” geldi! Önümüzdeki günler için duacısı olduğumuz “pastırma yazı“nı saymazsak, artık ceketsiz gezmelere, ısıtmasız oturmalara veda vakti.

Kasım” ve “ekim” ayları, bir elmanın iki yarısı. İsimleri 1945 yılında beraber yürürlüğe giren ikili, doğum günlerini “aralık” ve “ocak” kelimeleriyle paylaşsalar da, onları birleştiren daha güçlü bir bağ var: tam bir ay önce “Ekim” NerdenGeliyo? maddesinde işlediğimiz, binlerce yıllık “teşrin” ayı.

Ekim“in eski ismi “teşrin-i evvel” iken, “kasım“ınki “teşrin-i sani” imiş, yani Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki yarı Türkçe adıyla “ikinci teşrin“. “İlk teşrin“in yeni ismi, “hasat” anlamındaki “eylül“ü izlediği, tohumların yeniden ekildiği vakit olduğu için “ekim“.

Peki “ikinci teşrin” niçin “kasım” olmuş? Bir açıklamaya göre, Arapça‘da “kasım” kelimesi “bölen” demek olduğu ve söz konusu ayda bitkiler “kısım“lara ayrıldığı için. Başka bir açıklamaya göre ise, koçların çiftleşme için sürüye katıldığı “koç katımı” bu ayda yapıldığından; “kasım” sözcüğü “katım“dan evrilmiş.

winter

Aslında çok kurcalamaya gerek yok. Her şey gün gibi ortada…

Bizim en aklımıza yatan ise, Kasım ve Hızır‘ın hikayesi: Anadolu geleneğinde yıl en geniş anlamda ikiye ayrılıyor: 7 Kasım6 Mayıs arası, soğukların yaşandığı “Kasım Günleri” ve 7 Mayıs6 Kasım arası, güneşe doyduğumuz “Hızır Günleri” oluyor. Yaz dönemi Hızır, bu ay itibarıyla Kasım‘ın yaşamı “bölmesiyle” son buluyor ve ertesi sene Hz. Hızır‘ın gelişi (ya da Hızır ve İlyas‘ın buluşması) olan “Hıdır-ellez“le yeniden başlıyor.*

Ya da “kasım” ismi, Hızır gelene kadar soğuktan bir yanımız “kasım kasım” kasılacağı için koyulmuş olmasın? 😣


* Kimi kaynaklara göre iki farklı kişi, kimilerine göre ise aynı kişi olan Hızır ve İlyas’ın hikayesi için Hıdırellez’i beklemekten başka çaremiz yok. 😉
** Ek kaynaklar: Gunceltarih.org / Dursun Ayan, Osmanlı Bilimi Araştırmaları
*** “Kasım” İngilizcesi “november”, Latince’de “dokuzuncu ay” anlamına gelen “novembris”ten geliyor. “Neden 11 değil de 9?” derseniz, bkz: “Ağustos” NerdenGeliyo? dipnotu.