“İzan” NerdenGeliyo?
Göz var nizam var, akıl var mantık var, göz var izan var, sonra bir de akıl var izan var. Deyim ve türevleri dedin miydi, dilimizde var oğlu var.
Yukarıdaki kullanımlardan ilki, bildiğiniz gibi literatürde “galat-ı meşhur“, yani ünlü bir hata olarak yer etmiştir. “O nizam değil, izan olacak!” diyerek düzeltilir.
Peki “izan” nedir? TDK’nın sadece “anlayış, anlama yeteneği” olarak açıkladığı “izan“, kaynağı olan Arapça‘da “boyun eğme, itaat etme” anlamlarına geliyor. “Anlayış“, “idrak” anlamları sonradan türemiş.
“Anlayış” ve “itaat” kavramlarının aynı kelimede buluşmuş olması sizce de çok ilginç değil mi? Dil o kadar zekice, o kadar politik* bir araç ki, “izan” gibi iki heceyle “aklı olan boyun eğer” mesajını çaktırmadan verebiliyor.
* Benzer bir durum için: “Demokrasi” Nerden Geliyo?
** Bize “izan” diyen sevgili okurumuz Sema Çevik Yıldırım’a teşekkürlerimizle. 🙂