“İroni” NerdenGeliyo?

Konusu dil olan bir hesabın adının konuşma Türkçesiyle, “NerdenGeliyo?” diye hatalı yazılması sizce komik mi?.. İyi tamam ya allaallaa… Peki ironik mi? “İronik” kelimesini “komik” ya da “alaycı” yerine kullanmaya meyilliyiz ama kelimenin anlamı farklı.

Yunancada “asıl maksadını gizlemek, bilmezden gelmek” anlamına gelen “eironia” kelimesinin dilimize ulaşmış hali “ironi”. “İronik” de onun sıfat hali.

Bir şeyin “ironik” olması için zıtlık barındırması, beklenenin tersini vermesi gerekiyor. Bu tersliğin de üç temel şekli var. Mesela bir şey söyleyip tersini ima ettiğimizde bu “sözel ironi” oluyor: Şimşekler çakarken “bugün de hava limonata gibi vallahi” dediğimizde…

“Durum ironisi”nde ise, adı üstünde, durum beklentimize ters: “Terzi kendi söküğünü dikemez” atasözündeki terzinin durumu gibi. Zira terzinin işi dikmek!? Son olarak bir de “dramatik ironi” var ki, buna kitap ve filmlerde sıkça rastlıyoruz: Filmin kahramanı, yaklaştığı kapının ardındaki katilden bihaberken biz seyirciler olarak tehlikeyi biliyorsak, işte drama, işte ironi… Maksat beklentimiz film kahramanınınkinden farklı olsun ve oradan bir gerilim ya da komedi unsuru çıkabilsin.

Güzel ama zor kelime vallahi. O kadar araştırıp yazdık ama kelimeyi kullanacak olsak yine şöyle bir durup düşünürüz. Bu da mı ironi değil?*** 🤔😬😜

*Bir de “ironi”nin gaddar ruhlu alt kümesi “sarkazm” var, onu da “Sarkastik NerdenGeliyo?” maddesinde işlemiştik, buyurun: nerdengeliyo.com/sarkastik
**Görsel: Charlie Chaplin’in 1940 tarihli, hayli ironik “Büyük Diktatör” filminden bir kare.
***Bir şeyin ironik olup olmadığını sorgulamaya adanmış bir site bile var (ing.): isitironic.com