“İnsan” NerdenGeliyo?

Bugün 10 Aralık İnsan Hakları Günü. Birleşmiş Milletler’in İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ni yayımlamasından bu yana 72 yıl geçmiş… 

 

Tesadüf, dünyadaki ortalama insan ömrü de 72 yıl.* Peki 72 yıl yaşayabilmiş bir insan şanslı mıdır, şanssız mı? Hong Kong Daysanız ortalamadan 12 yıl evvel gittiğiniz için şanssızsınız. Öte yandan Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeyseniz, ortalamadan 20 yıl fazla yaşamışsınız, bayağı şanslısınız demektir! 

 

#İroni_ng şu ki, Hong Kong’un şanssızı, Orta Afrika’nın şanslısından büyük ihtimalle daha şanslı. Demek ki insanın yaşama hakkı (bkz: Madde 3), sağlık desteği alma hakkı (bkz: Madde 25) her yerde aynı etkiye sahip değil. İnsan Hakları Günü’nün kelimelerinden biri olan “hak”tan, onun çoğulunu anlatan hukuk maddesine bahsetmiştik. 

 

O zaman biraz da diğer kelimeden, “insan”dan bahsedelim. Hepimiz eşit “hak”lara sahip olmasak da, içine doğduğumuz, kaderimiz olan coğrafyada “insan” gibi yaşamaya gayret edebiliriz?

 

“İnsan”, dilimize Arapçadan gelmiş bir kelime ve “ünsiyet”, “munis” kelimeleri ile kökteş. “Uns” kökü “alışmak”, “evcilleşmek”, “sosyal olmak” fikirlerini veriyor.* Nasıl ki “hayvan” kelimesi “hay”atta olma, yaşama, canlı olma fikrine bağlanıyor; “insan” da çevresine alışmaya, etrafıyla iyi geçinmeye bağlanan bir kelime. Kim bilir, belki de bunun için “insan gibi” deyimini kullanıyoruzdur: “İnsan gibi oturup konuşalım”, “bırak da iki dakika insan gibi yemek yiyeyim”… 

 

Her insanın “insan gibi”, çevresi ile #barış_ng içerisinde yaşadığı ve eşit temel hak ve özgürlüklere sahip olduğu bir dünya dileklerimizle…

* Birleşmiş Milletler 2019 raporuna göre
**Kaynaklarımızdan Nişanyan, bu kökün izini Akatçada “kavim – halk” anlamına gelen “nişu” kelimesine kadar sürmüş. 
**”İnsan” kelimesini Arapçada “unutma”yı anlatan “nasiya” fiiline bağlayanlar da olmuş: İnsan unutabilen (aciz) bir varlık olduğu için.