“İllüzyonist” NerdenGeliyo?
“İllüzyonist” deyince aklınıza ne geliyor? Bir 80’ler çocuğuysanız sevgili Sermet Erkin‘i, daha büyükseniz onun hocası Zati Sungur efsanesini düşünmüş olabilirsiniz. Ya da Edward Norton‘ın döktürdüğü 2006 yapımı “The Illusionist” adlı filmi.
“İlüzyonist” diye okunup, bizce hatalı bir şekilde “illüzyonist” diye yazılan bu kelime, “illüzyon” yapan kişi demek. Yani bir nevi “sihirbaz“. Arapça‘da “büyü“nün karşılığı olan “sihir” ve Farsça‘da “oynatan” anlamını veren “-baz” ekinden oluşan “sihirbaz” kelimesi doğaüstü güçleri kabul ederken, Fransızca‘dan aldığımız “illüzyonist” kelimesi delikanlı bir şekilde her şeyin bir oyundan ibaret olduğunu kabul eder.
Zira “illüzyonist” Latince‘de “içine, içinde” anlamına gelen “il / in” eki ve “oynamak” anlamındaki “ludere” fiilinin birleşimi. “-ist” eki de illüzyonu yapan kişiyi işaret ediyor. Anlayacağınız “illüzyonist“, “birine / biriyle oynamak” kavramından türemiş ve dilimizde “yanılsamacı” gibi bir karşılığı var. Sokak ağzıyla “numaracı“, “kandırıkçı” da diyebiliriz “illüzyonist“e.
İllüzyonizm aynı zamanda görsel algımızla oynayan bir sanat akımı. Andrea Mantegna’nın 15. yüzyıl ortalarında çizdiği “di sotto in sù” (it. “alttan üste”) bu tavan freskinde, karakterler çizimden dışarı fırlamış gibi gözükmüyor mu? (görsel: Wikipedi)
İllüzyonistler bizi kandırarak eğlendirmek için bin bir gizli tekniğe başvururlar ve bunların her biri aynı amaca hizmet eder: algı kontrolü. Eğer bir illüzyonist, izleyicisinin dikkatini planladığı yere çekmeyi başarmışsa, iş bitmiştir: Bizler onun komik hikayesine, güzeller güzeli hostesine veya maharetli ellerine odaklanmışken o arka planda asıl oyununu çoktan kurgulamıştır ve… TA-DA!
“İnanmıyoruuum nasıl yaptı?“, “bu gerçek olamaz!“… Kim gerçek dedi ki? Adam açık açık söylemiş zaten “illüzyonist“im, “içinize oynuyorum” diye. Bir de açıkça söylemeden algımızla oynamaya kalkan cingözler var hayatta. Asıl onlara inanmamak gerekmez mi? 😕