“Fırtına” NerdenGeliyo?

Efsane Türkçe pop albümlerimizden, 1993 tarihli “Med Cezir“e (tr. gel-git) adını veren şarkıda Levent Yüksel, girişte suları yavaş yavaş çekip, “fırtına” kelimesiyle patlatır nakaratı: “Fırtınam! Felaketim, hasretim“…

Sözlerin sahibi Sezen Aksu “fırtına“yı hem “felaket” hem “hasret” ile anarak, sanki taşı gediğine koymuş. Zira bizim “fırtına“, tanrıça “Fortuna“dan geliyor, Antik Romalılar için “talih” kavramının vücut bulmuş hali olan “Fortuna“dan.

Bilirsiniz, gözü kördür talihin: Kimi, nerede, nasıl bulacağı belli olmaz. Tevekkeli değil, Romalı “Fortuna” çoğu eserde gözleri bağlı olarak resmedilmiş. Adalet tanrıçası “Justitia” figüründe de karşımıza çıkan bağlı gözler, mahkemelerde tarafsızlığı simgelerken, hayat oyununda belirsizliği anlatmış. Justitia suçluluları bir elindeki terazisiyle ölçüp, icabında diğer elindeki kılıçla biçerken; Fortuna elinde mücevherat ve yiyecekler, ayağının altında ahireti ve kaderi simgeleyen saydam bir küreyle (bkz: falcı küresi) çıkagelmiş.

Antik Roma‘nın vârisi İtalyanların “iyi şanslar” anlamında “buona fortuna” (buona = iyi) kalıbını kullanmaları da boşuna değil, ne de olsa talihin kötüsü de var! Mesela İngilizler için “servet“i ifade eden “fortune“, gelmiş bizim gemilerimizi batırmış.

Sadece bizim mi? İtalyanlar, Yunanlar, Araplar, Maltalılar… 13. yüzyıldan bu yana, Akdeniz‘in dalgalarıyla boğuşan her millet nasibini almış “fortuna“dan. 1560‘lardan bir Osmanlı kasidesinde geçtiği gibi: “Getürür arkanı yere, felekün fortunası.“*

Neyse ki, Frenk’te “fortuna” varsa bizde de “umut“* var. Fırtınanın yıkıcılığını anlatan bir şarkıyla girdik, onda yaşam gücü bulan bir diğer klasikle çıkalım madem. Murathan Mungan‘ın şiiriyle, Yeni Türkü‘den gelsin: “Bak işte yaklaşıyor fırtına / Bak yine yükseliyor dalgalar / Yıllardan sonra / Yollardan sonra / Şarkılar söylüyor çocuklar.” 💨⛵️

---

* Kaynak: Lingua Franca in the Levant, Kahane & Tietze, 1988, s.266
** Ana görsel: “Fortuna”, Tadeusz Kuntze, 1754