“Elti” NerdenGeliyo?

Aile ağacının dallarını zihnimizde karman çorman eden o kelimeler var ya… İşte o tuhaf akrabalık isimlerinden bir diğeri: Elti.

 

Kadın okurlar belki “elti”nin net anlamına daha aşinadır ama erkek okurlar için bir referans verelim: Bacanak bağının dişisi oluyor “eltilik”. Yani iki erkek kardeşin eşleri, birbirlerinin “elti”si oluyorlar. 

 

Bir görüşe göre* “elti”nin içindeki “el”, Kaşgarlı Mahmut’un lugâtinde “iki hakanın arasındaki barış durumu” diye bahsettiği “el”. Yani barış ilişkisi halindeki iki erkeğin eşleri “el+ti” oluyor bu açıklamaya göre. 

Diğer bir görüş* ise, aslen “evli kadın” anlamına gelen “elti”nin; iletmenin eski hali olan “éltmek” fiilinden türeme ihtimaline dayanıyor. “Bir aileye taşınmış kadın” gibi mi dersiniz?

 

Anadolu ağızlarında “elti” kelimesi “kuma” veya #görümce_ng anlamlarında da kullanılmış. Fakat günümüz Türkçesinde, kelimenin TDK tanımı net: “Kadına göre kocasının erkek kardeşlerinin eşlerinden her biri.”

 

Dün okurlarımıza sorduk: “İki kız kardeşin eşleri birbirine bacanak; iki erkek kardeşin eşleri birbirine elti oluyor. Peki bir kız ve bir erkek kardeşin eşleri birbirinin nesi oluyor?”

 

Ne cevaplar gelmedi ki… “Kayın”, “hısım”, “yenge – enişte”, “baldız – kayınço”, “görümce – kayınbirader” ve hatta “eltinak”! Biz bu sonuncu uydurmasyon kelimeyi tuttuk fakat doğru cevap farklı: “Hiçbir şeyi”. Bu akrabalık bağının “elti” ya da “bacanak” gibi tek kelimelik spesifik bir adı yok. Varsa da biz hiçbir yerde bulamadık!

 

Demek ki sosyal kodlarımız bu bağı “doğrudan” değil, “dolaylı” addetmek istiyor. Karşı cinsten olan bu hısımdan bahsederken ya “EŞİMİN eniştesi / kaynı / kayınbiraderi / yengesi / görümcesi” ya da “”KAYNIMIN / GÖRÜMCEMİN / YENGEMİN eşi” falan diyeceksiniz. Araya bir eklem sokmanız gerekecek.

 

Yani söz konusu akrabalık seviyesinde cinsiyetler farklı olunca öyle “biz eltiyiz”, “biz bacanağız yaşasııın” gibi doğrudan, yakın bağ kurulamıyor. Kullandığımız dil ve kelimelerimiz, sosyal ilişkilerimizin bile şeklini, yakınlık seviyelerimizi belirliyor. 

 

Sizce “elti” ve “bacanak” kelimelerinin karşı cinsten hısımlar için bir karşılığı olmalı mı? Yoksa böyle iyi mi?

 

*Gülensoy Sözlüğü “elti” maddesi
**Nişanyan Sözlük “elti” maddesi
***Diğer kaynaklar: Tietze, TDK, Kubbealtı sözlükleri “elti” maddesi, DLT “el” maddesi
****Photo by Emma Bauso from Pexels