“Çöpçatan” NerdenGeliyo?
İki kişiyi birleştiren “çöpçatan“ı ikiye ayırdığımızda bakın içinden ne çıkıyor:
“Çöp” Farsça‘da “değnek, çalı” anlamına gelen “çub”dan gelmiş; polis değneği “cop”un kuzeni. “Çatmak” ise “birleştirmek” anlamına gelen; bize “çatal”ı, “çatık”ı vermiş Türkçe bir fiil.
Kimler çöp çatar? Mesela kuşlar. Çöpleri çata çata kurarlar yuvalarını. Bu durumda “çöpçatan” da başkaları için yuva kuran kişi olmuyor mu? Çok da güzel oluyor ama hikayenin aslı farklı:
“Çöpçatan“ın İngilizcesi “matchmaker“. “Match” bu dilde hem “çift, eş, eşleştirilmiş şeyler” anlamına, (örn: takımların eşleştiği “maç“), hem de “kibrit çöpü” anlamına geliyor. “Maker” ise “yapan” demek. İngilizler “matchmaker” derken bizdeki “maç“taki eşleştirmeyi, “eşleştiren“i kastetmişler.
Biz ise gidip ikinci “match“i, yani “kibrit çöpü“nü almışız “çöpçatan“ı oluştururken. Bu tercüme hatası kasten mi yapılmış bilinmez ama sonucunda iki dilin tabirleri benzer ama farklı şeyleri anlatmış: “Matchmaker“ın esas derdi doğru kişileri birleştirmek iken, “çöpçatan“ın derdi yuva kurmak olmuş. Kültürlerin dile nasıl yansıdığına dair daha güzel bir örnek olabilir mi? 🐦😉
*Şarabın veya başka şeylerin tortusunu, kalıntısını anlatan Eski Türkçe “çöp”, farklı bir kelime.
**”Çöpçatan”la çöpümüzü çatan sevgili okurumuz Çiğdem Usta’ya teşekkürlerimizle.