“Coğrafya” NerdenGeliyo?
Dağlar kıyıya paralel, kışlar ılık ve yağışlı, ardülkesi o biçim. Dikitler, sarkıtlar, izohips izobatlar, horst ve graben kardeşler. “Coğrafya” ve “kopya” kelimeleri ne kadar da kafiyeli değil mi?
Lise dersi oldu mu bol ezber, bilim oldu mu insan ve çevresi hakkında bol ipucu içeren “coğrafya” nereden gelmiş? İngilizce‘deki “geography” ya da Fransızca’daki “géographie“ye benzemiyor mu? Çoğu yer bilimi ismi gibi Fransızca‘dan gelseydi, şu an “coğrafya” yerine “jeografi” diyor olurduk. Frenklerden ithal “jeoloji“, “jeofizik“, “jeodezi” kelimelerinde olduğu gibi.
Antik Yunanca‘da “yeryüzü, yerküre” anlamına gelen ve Tanrıça Gaia‘da vücut bulmuş “geo” kelimesi, “çizim” anlamındaki “graphia” ile birleşerek “geographia” olmuş. Yeryüzünün tasvirini, haritacılığı anlatan bu kelime Yunanlardan Araplara “cugrafiya” şeklinde geçmiş.
Yunan mitolojisinde Tanrıça Gaia olarak karşımıza çıkan ve pek çok kültürde yeryüzündeki yaşamla bağdaştırılmış “Doğa Ana”, “Toprak Ana” figürü.
Biz de Arapça‘dan aldığımızı dilimize uydurup “coğrafya” yapmışız. Kelimenin sıfat hali olan “coğrafî” yerine bazen hatalı şekilde “coğrafik” dendiğini duyarız. Kelimeyi Araplar değil de Fransızlardan alsaydık sıfat hali “jeografik” olurdu zira o sondaki sıfatlaştırıcı “-k” (fr. -que) eki Fransızca‘ya ait.
“Coğrafî” konumumuz sağolsun, birbirinden farklı o kadar çok dilin etkisi altında kalmışız ki, bazen onlardan kelime almanın ötesinde yapısal öğeler alıp, kendi kafamıza göre birleştiriyoruz! 😳